Compositie vind ik een van de moeilijkste aspecten in fotografie. Zeker om het onder woorden te brengen. Soms werkt een foto, zonder dat het duidelijk is waarom. Compositie gaat verder dan een regel van derden, gulden snede, of soortgelijke dingen. Hier zijn 10 dingen die ik over compositie geleerd heb.
Estimated reading time: 12 minuten
Ik geef de laatste jaren veel workshops en masterclasses die heel succesvol zijn, met veel enthousiaste reacties en lovende woorden. Het is fijn om de dingen die ik weet te delen met anderen, om mijn kennis te gebruiken om mensen op weg te helpen met het fotograferen.
Net zoals ik dat in mijn artikelen doe, probeer ik dit op een hele open en eenvoudige manier te doen. Geen moeilijk dingen, formules of ingewikkelde benaderingen. Alles is op de praktijk gericht, om het bruikbaar te maken als je gaat fotograferen, zonder je druk te maken over de “wetenschappelijke” verklaringen waarom het zo gebeurt.
Het compositie dilemma
Wat ik altijd een moeilijk onderwerp vind is de uitleg over de compositie. We kennen allemaal de regel van derden, de gulden snede, en misschien de Fibonacci spiraal. We leren ze uit ons hoofd en passen het wel (of niet) op onze foto’s toe. Het woord regels suggereert dat het iets is waar de opbouw van een foto aan zou moeten voldoen.
Tegelijkertijd horen we heel vaak dat we de compositie regels moeten negeren, dat ze niet werken. Soms zelfs dat het onzin is. En ik ben het er in die zin mee eens, dat deze zogenaamde regels heel kort door de bocht, en misschien zelfs gemakzuchtig zijn. Een foto is niet per definitie goed als er aan deze regels, of een deel van deze regels is voldaan.
Ik vind dat dit laat zien dat het niet zo eenvoudig is, en ik zeg dan ook altijd dat de zogenaamde regels meer als richtlijn aangehouden mogen worden, dan de absolute waarheid.
Leer de regels kennen
Toch is het belangrijk om de redelijk eenvoudige compositie regels te kennen, en ze min of meer toe te kunnen passen. Deze regels geven een goede ondergrond, en kunnen als basis dienen om de foto verder op te bouwen.
De afgelopen jaren zijn ook voor mij heel leerzaam geweest, en ik heb langzaam maar zeker een andere kijk op compositie gekregen die mijn fotografie zeker verandert heeft. Ik fotografeer nu heel wat kritischer, en merk dat ik vaker op zoek ben naar een aantrekkelijker beeld.
De 10 dingen die ik over compositie geleerd heb
Of mijn beelden compositietechnisch beter zijn geworden? Ik denk het wel, maar ik laat dat oordeel ook aan jullie, lezers, over. In dit bericht wil ik 10 dingen die ik over compositie geleerd heb met jullie delen.
1. Laat niet te veel in je foto zien
Kies een onderwerp, en concentreer je daarop. Dat geeft de kijker iets om naar te kijken.
Het is heel eenvoudig om alles in een indrukwekkend landschap op de foto te zetten. Zeker als je een groothoek objectief gebruikt. Maar alles komt al snel klein en onopvallend op de foto, zodat het niet meer zo indrukwekkend overkomt.
Lees meer hier over een onderwerp kiezen en in beeld brengen:
https://www.nandoonline.com/hyperfocale-afstand-of-toch-maar-niet/
2. Wees niet bang om je onderwerp in het midden te zetten
De regels veroordelen je al snel wanneer het onderwerp in het midden van een foto geplaatst wordt. Waar wees er niet te bang voor, soms wil je juist het onderwerp centraal plaatsen.
Combineer je dit met lijnen in een foto, dan kan het centraal plaatsen een heel sterk effect geven. Het zal ook balans in de foto brengen (zie punt 8 in deze lijst) en symmetrie geven.
3. Zet je onderwerp in het licht
Ons oog trekt altijd naar het lichtste deel in een foto. Hiervan kan je gebruik maken in je compositie. Zet je onderwerp in het licht, of als een silhouet tegen het licht. Dan valt het op.
Dit werkt niet alleen met licht, maar ook met kleur of helderheid. Zo lang het onderwerp maar opvalt in de foto.
Lees meer over het spel van licht en schaduw in het artikel over fotograferen in het bos: https://www.nandoonline.com/als-het-zonlicht-met-de-schaduwen-speelt/
4. Hou de aandacht gevangen
Je wilt de kijker in de foto houden. Dit betekent dat je kijklijn de foto in moet lopen, en niet er uit.
Een lijn kan vanaf de onderkant naar een punt op de horizon lopen, maar ook vanuit een hoek naar een punt in de foto. Wanneer er een lijn naar de zijkant van de foto loopt, of er zelfs af loopt, zal je oog de foto uit geleid worden. Je aandacht zal dan niet langer door de foto gevangen worden.
5. Voorkom dingen die teveel aandacht trekken; er kan maar één onderwerp zijn
Let op de randen van je foto. Zijn daar dingen die aandacht afleiden van je onderwerp? Probeer ze dan uit de foto te houden. Dat kunnen hele heldere, lichte dingen zijn die je blik blijven trekken, of andere minder opvallende dingen.
Ook dingen in de achtergrond die aandacht trekken kunnen storen. Probeer hier altijd rekening mee te houden en pas je compositie daarop aan. Zeker wanneer er heldere delen in de foto strijden om aandacht, wordt de foto onrustig en wordt het niet duidelijk wat het onderwerp is. Kijk daarvoor terug naar punt 3. Er kan maar één onderwerp in je foto zijn.
6. Let op lijnen en de kijkrichting
Onze natuurlijke kijkrichting is van links naar rechts. Zo lezen we, niet alleen een tekst maar ook een foto. Lijnen die de foto in leiden zullen over het algemeen prettiger zijn als ze van links naar rechts de foto inlopen.
Gebruik deze lijn om prettig een foto in te kijken, en laat je blik niet door iets massiefs in beeld tegenhouden. Stel je voor dat de bovenstaande foto gespiegeld was, waardoor je blik feitelijk bij de vuurtoren al tegengehouden wordt.
Let op dat dit wel eens per deel van de wereld kan verschillen. Niet iedereen zal van links naar rechts lezen, of kijken.
7. Hou de voorgrond interessant
Een voorgrond kan diepte in de foto brengen. En een voorgrond zal veel aandacht krijgen. Let er dus op dat de voorgrond interessant is. Een oninteressante voorgrond is storend, en kan zelfs teveel aandacht trekken.
Dus, kies je voor een voorgrond in een foto, zorg dat die voorgrond het de moeite waard is. Heb je geen interessante voorgrond, laat die dan weg. Dan voegt het niets aan de foto toe.
8. Breng het beeld in balans
Balans in een foto is belangrijk. Je onderwerp bewust aan een kant plaatsen is geen probleem, maar zorg voor tegengewicht in de vorm van iets aan de andere kant van de foto. Of voorkom dat je onderwerp teveel aan één kant staat zonder iets aan de andere kant.
Om te voorkomen dat je foto uit balans raakt, kun je natuurlijk ook een centrale compositie kiezen, zoals in punt 2 aan bod is gekomen.
9. Let op de afstand tussen verschillende objecten
Wanneer je enkele losse objecten in je foto hebt, zorg dat ze een relatie met elkaar hebben of aangaan. Wanneer de afstand van de objecten ten opzichte van elkaar te groot wordt, verliezen ze de onderlinge relatie.
Gebruik daarvoor de hoogte van je camera, de afstand tot de onderwerpen en zelfs je brandpunt afstand.
Je kunt de relatie tussen voor- en achtergrond ook te sterk maken, zoals in de bovenstaande foto. De rotsen dringen zich nu te veel op. Door meer ruimte tussen de rotsen en de berg in de achtergrond te maken, zal de relatie veel prettiger worden.
10. Staar je niet blind op compositie regels
Al die compositie regels zijn leuk, maar laat je niet teveel beperken door die regels. Experimenteer, probeer, en beredeneer waarom een experiment in compositie niet werkt, of wel werkt. Gebruik de regels als richtlijn.
Ook al vindt je in eerste instantie geen compositieregel bij je foto, dan is er wellicht een andere, meer onbekende regel, die wel past. Maar maak je daar niet te druk om. Als een foto prettig kijkt, dan zal het wel goed zijn. Kijk ook eens naar mijn artikel over de drie stappen die je als basis kan gebruiken. Dat is een goed startpunt om compositie onder de knie te krijgen.
Wat mis ik nog?
Je bent nooit te oud om te leren. Ik kijk dan ook altijd rond om nog meer over compositie te leren. Heb jij nog dingen die in dit rijtje van 10 dingen die ik over compositie geleerd heb thuis zou moeten horen? Dan hoor ik graag van je, en deel het in een reactie onder dit bericht. Ik kijk uit naar je reactie.
Een college / presentatie over compositie in landschapsfotografie
Het is mogelijk om als fotoclub of vereniging een college of presentatie te boeken over het onderwerp compositie in landschapsfotografie. Heb je hier interesse in, neem dan contact op. Lees mijn blogartikel ook even voor meer informatie over deze boeiende en leerzame presentatie.