Wat je over diafragma moet weten

Er zijn drie manieren om de belichting van de foto te regelen. Het diafragma bepaald hoeveel licht er door de lens gaat. Alles wat je over diafragma moet weten, leg ik in dit artikel uit.

Geschatte leestijd: 7 minuten

In het artikel over sluitertijd heb ik uitgelegd hoe hiermee de tijdsduur van de belichting wordt ingesteld. Voordat het licht bij de sensor komt, moet het eerst door de lens heen. De lensopening kan maar een bepaalde hoeveelheid licht doorlaten. Maar je kunt deze hoeveelheid ook instellen. Dat gebeurt met het diafragma.

Wat is het diafragma?

Het diafragma is niets meer dan de lensopening. De opening in de lens waar het licht doorheen kan om bij de sensor te komen. Deze opening kunnen we kleiner maken, waardoor de hoeveelheid licht die de sensor kan bereiken kleiner wordt. Dit is duidelijk zichtbaar in de onderstaande animatie.

Het kleiner maken van een diafragma heeft (gelukkig) niets te maken met hoeveel je op de foto krijgt. Dit komt omdat het diafragma de opening is die in het brandpunt van het objectief zit. Wanneer een diafragma dichtgedraaid wordt, heeft dit dus alleen invloed op de hoeveelheid licht.

De diafragma getallen

In de animatie van het dichtdraaien van het diafragma heb ik het bijbehorende diafragma getal genoteerd. Dit zijn de hele diafragma getallen, ofwel hele stops.

f/1 – f/1,4 – f/2 – f/2,8 – f/4 – f/5,6 – f/8 – f/11 – f/16 – f/22 – f/32 – f/44 – f/64

In tegenstelling tot sluitertijden, lijkt het diafragma getal heel wat lastiger te zijn. Bij het diafragma geeft een klein getal aan, dat er veel licht door de lens heen kan, terwijl een groot getal juist aangeeft dat er weinig licht door de lens komt.

Om het goed te onthouden is het misschien makkelijker om voor te stellen dat het getal aangeeft hoeveel licht er tegengehouden wordt.

Hoe groter het diafragma getal,
hoe meer licht er tegengehouden wordt.

De reeks getallen zijn niet zomaar verzonnen, er zit een logica achter. De vermelding van een diafragma getal is in feite de verhouding tussen het brandpunt van je objectief, en de diameter van de lensopening. Eigenlijk is dit niet echt belangrijk voor de fotograaf. Maar ik wil het voor de geïnteresseerde toch kort uitleggen. Sla het volgende stukje gerust over als het te moeilijk of onduidelijk is.

Hoe kun je de diafragma getallen onthouden?

Het kan lastig zijn om de diafragma getallen te onthouden. Dat is begrijpelijk omdat het zo voor het oog geen logische reeks is. Als je goed naar de reeks kijkt, zie je dat elke tweede getal twee keer zo groot is geworden. Door de eerste twee getallen te onthouden, moet het makkelijker worden.

1 – 1,4 – 2 – 2,8 – 4 – 5,6 – 8 – 11 – 16 – 22 – 32 – 44 – 64
1 – 1,4 – 2 – 2,8 – 4 – 5,6 – 8 – 11 – 16 – 22 – 32 – 44 – 64

Het is misschien niet direct nodig om de getallen echt uit je hoofd te kennen; ze staan ten slotte op je camera of lens vermeld. Het is echter wel erg handig voor de gevallen dat je de belichting moet aanpassen als je een van de andere instellingen voor de belichting verandert. Je kunt ze natuurlijk ook op een papiertje opschrijven, natuurlijk. Een spiekbriefje.

Wat betekent het diafragma voor de hoeveelheid licht?

Elke keer dat je het diafragma een stop dicht draait, komt er nog maar de helft van de hoeveelheid licht door het objectief. Draai je het diafragma een stop verder open, komt er twee keer zoveel licht door je objectief. Ik geef een paar voorbeelden.

• f/2,8 laat 2x zoveel licht door dan f/4
• f/5,6 laat nog maar de helft van de hoeveelheid licht door dan bij f/4
• f/8 laat een kwart van de hoeveelheid licht door dan bij f/4

Mijn camera laat meer diafragma getallen zien

Geeft jouw camera ook veel meer diafragma getallen weer dan in de lijst die ik heb laten zien? Dat kan kloppen, en het heeft alles te maken met tussenstappen, de 1/3 stops. De bovenstaande waarden zijn de bekende hele stops, wat een halvering of verdubbeling van de hoeveelheid licht betekent.

Met moderne camera’s kunnen nog twee extra stapjes tussen de hele stops instellen. In feite ziet de rij diafragma getallen er dan zo uit;

2 – 2,2 – 2,5 – 2,8 – 3,2 – 3,5 – 4 – 4,5 – 5 – 5,6 – 6,3 – 7,1 – 8 – 9 – 10 – 11 – etc

Zoals je ziet, zijn er twee extra stapjes tussen de hele diafragma getallen. Dit betekent dat als je op je camera het diafragma drie ‘klikjes’ verzet, je de hoeveelheid licht verdubbelt, of met de helft verminderd.

Samengevat

Als je het diafragma lastig vindt om te begrijpen, dan ben je daar niet de enige in. Meestal is het een ‘kwartje dat moet vallen’.

De meeste verwarring ontstaat vaak door het verkeerd gebruik van de benamingen. Diafragma, diafragma waarde, diafragma getal, lensopening, klein diafragma, groot diafragma… je gaat er al snel van duizelen.

Om het zo eenvoudig mogelijk te houden, kun je de volgende regels onthouden:

En nu verder?

Wil je nog eens nalezen de sluitertijd werkt? Dan wil ik je graag wijzen op mijn artikel hierover: Wat is sluitertijd en hoe gebruik je het?

Voor de ISO-waarde verwijs ik graag naar Wat is ISO en welke waarde moet je gebruiken.

Nu ook in een mooi boek

Al deze informatie en meer vind je terug in mijn boek Perfect Belichten. Een prachtig boek boordevol informatie die je moet weten voor de goed belichte foto.