Daar was ‘ie dan: de Erasmusbrug. Wie de brug in het echt nog nooit gezien heeft, heeft waarschijnlijk voldoende foto’s daarvan voorbij zien komen. Het is een icoon van de stad Rotterdam, en een van de populairste onderwerpen voor fotografen en toeristen om op de foto te zetten. Ik had de brug ook nog nooit in het echt gezien en kende de “Zwaan van Rotterdam” alleen van foto’s. Tot ik een foto opdracht kreeg in het NHOW hotel dat aan de kade van de Nieuwe Maas ligt, op het deel van Rotterdam dat bekend staat als de Kop van Zuid, recht naast de Erasmusbrug. Dat was dus een ultieme gelegenheid om die beroemde brug eens van dichtbij te bekijken, en om er misschien een paar foto’s van te maken. Ik zeg ‘beroemde’ brug, maar misschien moet ik wel ‘beruchte’ brug zeggen, want onlangs zag ik wederom de bekende discussie langs komen: valt het fotograferen danwel publiceren van foto’s die van deze brug zijn gemaakt onder het auteursrecht, of niet? Vanuit die vraag zou het dus kunnen zijn dat ik met mijn foto’s in dit bericht de fout in ga. Of toch niet?
Ik weet dat in België heel streng naar het auteursrecht van het Atomium wordt gekeken. Op de verlichting van de Eiffeltoren in Parijs zit ook auteursrecht. Dat betekent dus dat er misschien wel foto’s van gemaakt mogen worden, maar het is verboden om ze in het openbaar te delen, tentoon te stellen of – natuurlijk – te verkopen. Ten minste, dit is wat ik er van begrepen heb. Deze verhalen gaan dus ook over de Erasmusbrug de ronde.
Auteursrecht is taaie kost. Er zijn zoveel wetsbepalingen, regels en uitzonderingen dat het voor de normale burger gaat duizelen als je er wijs uit probeert te worden. Ik ga in dit blogbericht ook geen poging wagen. Maar ik duik er wel wat dieper op in.
Op architectuur zit auteursrecht, net als op de foto die een fotograaf maakt, of een schilderij, of een muziekstuk. Daar is niets anders in. Auteursrecht vervalt 70 jaar na de dood van de maker. Volgens de wet zijn daar uitzonderingen op gemaakt, waarbij het met name op openbare werken gaat, of beter gezegd, werken die gemaakt zijn om permanent in openbare plaatsen te bevinden. (bron: https://www.charlotteslaw.nl/). En inderdaad, de Erasmusbrug valt daaronder.
Maar zoals alles heeft dit een staartje gekregen en in 2004 heeft een rechter, na bezwaar van de architect, zich gebogen over dit recht. (http://www.architectenweb.nl). Dit bracht nogal wat commotie teweeg waarbij het auteursrecht dat daadwerkelijk voor de brug geldt even uit het oog verloren raakte, hoewel er natuurlijk die uitzondering was waaronder de brug zou moeten vallen (http://vorige.nrc.nl/, http://www.solv.nl). Als de rechter de architect in gelijk zou stellen, betekende dit dat voor elk openbare vertoning van de brug, als beeltenis en natuurlijk als foto, een vergoeding betaald moest worden. Maar gelukkig werd hier later dat jaar een stokje voor gestoken. Toen nam Nederland de EU wet over waarin min of meer gezegd wordt dat “gebouwen en beeldhouwwerken die permanent buiten staan, gefotografeerd mogen worden ‘zoals ze zich daar bevinden.‘ Tot dan toe mocht het alleen in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld als het gefotografeerde ‘niet het hoofdonderwerp’ was. (http://www.trouw.nl). Maar zoals ik in het artikel in Trouw gelezen heb, is het nog maar de vraag of het verkopen van een foto met de brug als onderwerp ongestraft mag. Het doet je ook afvragen, als het om een EU wetgeving gaat, waarom een Atomium en de verlichting van de Eiffeltoren dan toch zo wanhopig beschermd wordt. Zo lastig is het onderwerp auteursrecht op openbare bouwwerken dus.
Ondertussen plaats ik zonder veel zorgen mijn eerste foto(‘s) van de Erasmusbrug, wetende dat het geen unieke foto is want deze brug is al van elke denkbeeldige hoek op elke denkbeeldige manier in elke denkbeeldige stijl gefotografeerd. Een meer of minder zal sowieso in de enorme hoeveelheid niet opvallend. Maar één ding is zeker: ik heb de Zwaan van Rotterdam dan eindelijk eens op de foto kunnen zetten. En daar ben ik dan weer blij mee.
Het enige wat ik me dan weer ben gaan afvragen is, of een gebouw zoals het NHOW hotel ook onder dat auteursrecht valt. Maar ik denk dat dit alleen een rol gaat spelen als het echt een icoon is geworden. Wat betreft de Erasmusbrug; wat zijn jullie ervaringen of meningen?
Werk aan de muur heeft mij inderdaad ook een bericht gestuurd de foto te verwijderen. Naar aanleiding van een klacht van het bureau dat de brug ontworpen heeft. Met daarbij de volgende tekst: ‘De werken die inbreuk maken zijn in het specifieke geval van de Erasmusbrug: Details van de Erasmusbrug en de Erasmusbrug uit zijn context gehaald (bewerkt met Photoshop bv.)’
Het lijkt erop dat zij dus niet goed op de hoogte zijn van de regels en uitzonderingen op dit zogenaamde auteursrecht… erg jammer.
Dank je voor je reactie, Daan.
Het is en blijft bizar dat er auteursrecht op publieke bouwwerken rust. Ik heb je foto’s niet gezien, die volgens “zij” onder het auteursrecht vallen, en ik ben verre van expert, maar ik denk dat “zij” heel goed weten wat de regels en uitzonderingen zijn. De materie is echter zo taai, dat rechters er schijnbaar een uitspraak over moeten doen, die de volgende keer misschien weer anders is.
Werk aan de muur verbied een foto van de Erasmusbrug, vandaar dat ik nu ook op je site dit artikel zit te lezen.
Hallo Perry,
Het blijft vreemd dat een openbaar gebouw of bouwwerk auteursrecht kan hebben, maar het is niet anders. Ik wist niet dat Werkaandemuur inmiddels deze foto’s verbiedt.
Dank je voor je reactie
Met of zonder auteursrecht, mooie foto’s Nando.
Even doorborduren op het auteursrecht, kan de maker van een klinker (steen) zich ook beroepen op auteursrecht, of die van een afvalcontainer die aan de straat staat ….?
Ik ben van mening dat, alles wat zich in de publieke ruimte bevind, dat men zich niet kan beroepen op auteursrecht voor wat betreft fotografie/film, wel als het om het namaken van het ontwerp/product gaat natuurlijk.
Dank je voor de reactie, Willem.
De wet is redelijk duidelijk wat wel eronder valt en wat niet. Of wij het daarmee eens zijn of niet doet er in dat geval niet toe. Ik ben het soms ook niet eens dat er op een weg een snelheidslimiet van 50 kph is, maar als dit de regel is…
Mooie foto’s! Ik ben hier belandt omdat ik mij afvraag hoe het zit met het verwerken van monumenten en/of gebouwen in collages? Aangezien ze dan niet meer in hun ‘natuurlijke’ omgeving staan? En hoe ver kan en mag dit gaan, in hoeverre is het haalbaar? Tuurlijk ben ik ervoor dat bijvoorbeeld een fotograaf betaald wordt, maar nu lijken er steeds meer partijen te komen die er een slaatje uit willen slaan.
Ik zou hier geen antwoord op kunnen geven.