Belichting meten in het donker

Als het donker wordt zal het fotograferen moeilijker worden. Scherpstellen gaat niet zo goed meer, of helemaal niet en composities maken is moeilijk. Maar de belichting meten in het donker kan ook lastig zijn. Gelukkig is daar een handigheidje voor. Het geeft misschien niet exact de juiste belichting, maar het voorkomt gokken.

Geschatte leestijd: 6 minuten

De belichtingsmeter in een camera kan meestal een sluitertijd van maximaal 30 seconden meten. Er zijn camera’s die langere belichtingen kunnen meten, maar die zijn nog steeds in de minderheid. Als het echt donker wordt, en de belichting kan niet lange gemeten worden, hoe kun je dan snel en eenvoudig de juiste belichting bepalen?

Belichting meten als we veel kunstlicht is

Een belichtingstijd van 30 seconden werkt uitstekend voor nachtopnamen in stadse omgevingen waar veel kunstlicht is. Stel daarvoor de camera op diafragmavoorkeuze in, kies een diafragma en ISO waarde en laat de bijbehorende sluitertijd door de camera meten en instellen. Is de foto niet goed belicht corrigeer dan met over- of onderbelichten of stel de camera handmatig in aan de hand van de belichtingsmeter van de camera.

Meer over het instellen van de belichting op je camera
vind je in mijn artikel over belichting
Terug naar de basis: alles over belichting

Belichting meten in het donker

Als het kunstlicht ontbreekt red je het niet meer met de belichtingsmeter. Zonder licht is 30 seconden belichting lang niet genoeg om een goed belichte foto te krijgen. Maar hoe bepaal je dan snel de juiste belichting? Moet je gokken? Of is er een andere manier om de belichting te meten in het donker?

Belichtingsinstelling gokken

Gokken is een mogelijkheid. Op het scherm van de camera kun je snel genoeg zien of een foto de juiste belichting heeft, dat is immers het voordeel van digitaal fotograferen. Bedenk wel dat je de belichting op je scherm goed afleest, en je niet laat leiden door de helderheid van je scherm.

Maar dit gokken kan bij belichtingstijden die in de orde van 10 minuten zijn een aardige hoeveelheid tijd kosten. Als het de eerste keer goed al redelijk goed is, zal het nog steeds de hele belichtingstijd kosten voor je erachter bent. Is de belichting niet goed, dan moet je nog een poging wagen.

Is dit na vier keer nog niet goed, dan ben je al een uur bezig en heb je nog steeds niet de juiste foto. Stel je voor dat je ook nog eens de lange sluitertijden ruisonderdrukking aan had staan. Nee, dit is niet de juiste manier. Je kunt het beste echt de belichting meten in het donker.

Niet gokken maar uitrekenen

Het gokken is bijna niet werkbaar. Tenzij het de eerste keer goed is kost dit veel te veel tijd. Hoe zou het zijn als je de sluitertijd vele malen korter kon maken? En dat kan, gewoon door de ISO instelling zo hoog mogelijk te zetten, en het diafragma maximaal open.

Bij de hoogste ISO waarde weet je zeker dat de sluitertijd binnen de 30 seconden limiet zal vallen. Dat zal zeker in de Benelux zijn, met alle lichtvervuiling die er is. Zo kun je toch gebruik maken van de belichtingsmeter. Maar je moet wel leren rekenen met stops.

Hoe ga je te werk?

Stel je camera als volgt in:

• diafragma zo ver mogelijk open
• belichtingsmeter op manual of diafragmavoorkeuze
• ISO zo hoog mogelijk, of zo hoog dat de belichtingsmeter weer “iets kan meten”

Hoe ver je camera kan gaan ligt aan het merk en het type camera. Sommigen gaan tot ISO6400, anderen gaan tot wel ISO512000. Of nog verder. Er zijn ook camera’s die een verhoogd ISO bereik hebben, wat dan weergegeven wordt als een Hi instelling, of iets dergelijks.

Lees ook mijn artikel
om jouw maximale ISO instelling van je camera te bepalen
Tot hoeveel ISO kan je camera gaan?

Rekenen in stops

Stel dat je belichting met ISO 6400 en diafragma f/2,8 een sluitertijd oplevert van 30 seconden. Dit is op de grens van wat je belichtingsmeter kan meten. Bedenk wel dat dit voorbeeld een extreem donkere omgeving is. Meestal hoef je niet zo hoog te gaan. Maak desgewenst een test foto.

Als je deze belichting meet, dan kun je met stops naar de juiste belichtingstijd gaan rekenen. Stel je voor dat je gewenste ISO waarde waarmee je wilt fotograferen ISO 200 is. Reken je mee?

• 30 seconden belichtingstijd met f/2,8 en ISO 6400 is gemeten
• 1 minuut belichtingstijd met f/2,8 en ISO 3200
• 2 minuten belichtingstijd met f/2,8 en ISO 1600
• 4 minuten belichtingstijd met f/2,8 en ISO 800
• 8 minuten belichtingstijd met f/2,8 en ISO 400
• 16 minuten belichtingstijd met f/2,8 en ISO 200

Als je vervolgens ook nog een kleinere diafragma opening wilt hebben omdat je meer scherptediepte wilt hebben. Dan kun je gewoon door rekenen.

• f/4 + ISO200 = 32 minuten
• f/5,6 + ISO200 = 64 minuten
• f/8 + ISO200 = 128 minuten
• f/11 + ISO200 = 256 minuten

Overdrijf niet – zoek de gulden middenweg

Natuurlijk is het niet aan te raden om met ISO 200 en f/11 te gaan fotograferen. Een belichting van 256 minuten is gewoon niet realistisch. Het moet werkbaar blijven. Dit kan door een gulden middenweg te zoeken.

Ik zou persoonlijk kiezen voor ISO 800 waarmee je met f/2,8 een belichtingstijd van 4 minuten krijgt. Door dan het diafragma op f/5,6 te zetten bereik je een belichting van 16 minuten. Hoewel lang, is dit nog wel te doen. Wil je niet zo lang, dan kan je de ISO een stop hoger zetten, of het diafragma een stop verder open. De keuze is aan jou.

Nog een laatste tip

Als laatste nog een tip voor fotograferen in hele donkere omgevingen: De belichtingsmeter van de camera zal er altijd vanuit gaan dat het daglicht is, ook ‘s-nachts. Zorg daarom voor 1 of 2 stops onderbelichting om dat nachtelijke beeld ook in de foto terug te zien. Experimenteer hiermee voor het beste resultaat.