Creatief gebruik van autofocus

Er wordt vaak gevraagd waarom ik gebruik maak van de AF-ON knop op de achterkant van mijn camera. Heel simpel: ik stel niet scherp met de ontspanknop. Het ‘hoe’  is niet zo ingewikkeld. Het ‘waarom’ is heel wat moeilijker uit te leggen. Daarover gaat dit artikel: het creatief gebruik van de autofocus.

Geschatte leestijd: 10 minuten

Laten we eens kijken naar de normale, standaard werking van een camera. Je drukt de ontspanknop half in om de autofocus te activeren, waarbij direct de belichting gemeten wordt. Als je dan de knop helemaal indrukt wordt de foto gemaakt. Vaak is simpelweg de knop helemaal indrukken voldoende; de camera meet en stelt alles binnen een fractie van een seconde in.

Wordt er creatiever met een camera omgegaan, door bijvoorbeeld bewust met scherptediepte te werken (diafragma voorkeuze of manual), wil het nog wel eens gebeuren dat de camera niet naar wens reageert. De belichtingsmeter kan er wel eens langs zitten zodat een onderbelichte, of overbelichte foto ontstaat. Het kan ook gebeuren dat de camera op het verkeerde punt scherpgesteld heeft. Of beiden gebeuren.

Dit kan erg frustrerend zijn. Een aantal custom instellingen kan dit soort vergissingen van de camera opvangen.  Het stukje over belichting (over- en onderbelichten) ga ik niet niet behandelen, maar wel het creatief gebruik van autofocus (AF).

Wil je meer over het gebruik van de belichting weten, kijk dan ook eens naar mijn artikel over de basis van fotografie
https://www.nandoonline.com/terug-naar-de-basis-alles-over-belichting/

De autofocus van een camera

Een van de belangrijkste problemen met scherpstellen wordt vaak veroorzaakt door het automatisch laten kiezen van het scherpstelpunt. Camera’s hebben een heel scala aan aantallen en soorten AF punten. Slimme software zorgt voor een automatische scherpstelling.

Het probleem is, dat een camera niet altijd weet wat de fotograaf scherp wil hebben. Ik heb de onderstaande foto als voorbeeld, een landschap waarbij de scherpte op de kluit pijpestrootje ligt en de rest buiten het scherptegebied valt.

In deze foto heb ik heel bewust gekozen wat er scherp moet zijn en wat niet. Het diafragma is zo gekozen dat de achtergrond niet scherp is. Als ik de camera hier zijn gang had laten gaan was de kans groot geweest dat de camera op de achtergrond scherpgesteld had.

De oplossing voor dit probleem, zonder direct handmatig scherp te moeten stellen is, om maar één focuspunt voor de AF gebruiken. Je kunt dan ook zelf bepalen waar dat focuspunt moet liggen. Dit de volgende stap in creatief gebruik van autofocus.

Kies zelf je scherpstelpunt

Wanneer je de autofocus op één punt laat scherpstellen zal standaard het middelste punt gebruikt worden. Dit is in de meeste gevallen ook het gevoeligste autofocuspunt dat de camera heeft.

Door het onderwerp dat scherp moet zijn even in het midden te houden en vervolgens de ontspanknop half in te drukken, zal er op het gewenste object scherp gesteld worden. Hou je de knop half ingedrukt blijft de scherpte ingesteld, en kun je een nieuwe compositie kiezen. Dit is de eerste stap in creatief gebruik van autofocus.

Natuurlijk is het niet praktisch om altijd het middelste focuspunt te moeten gebruiken. In het bovenstaande voorbeeld is te zien dat het AF punt aan de linkerkant gebruikt is (het rood oplichtende vakje). Hiervoor heb ik handmatig het actieve AF-punt verschoven naar een van de andere beschikbare AF punten, de linker in dit geval.

Hoeveel focuspunten er beschikbaar zijn verschilt per camera. Tegenwoordig kunnen dat heel veel punten zijn, zeker bij de mirrorless camera’s die autofocuspunten over bijna het volledige beeldvlak hebben.

Lees ook over het nut van het aantal scherpstelpunten dat een camera heeft:
https://www.nandoonline.com/waarom-zoveel-scherpstelpunten/

Bij vrijwel alle camera’s zijn de focuspunten in de zoeker zichtbaar. De manier van het verzetten van het AF punt verschilt natuurlijk per camera. Bij een groot aantal Canon camera’s kan dat door te draaien aan het instelwiel aan de achterkant, of via een joystick. Dit is hieronder in een animatie zichtbaar gemaakt. Bij sommige camera’s kan dat zelfs via het LCD scherm dat als touchscreen werkt.

Door de AF één enkel focuspunt te laten gebruiken krijgt de fotograaf de vrijheid om te kiezen waar de camera scherp moet stellen zonder direct naar een handmatige scherpstelling te grijpen.

Single AF of continu AF

Je kunt de autofocus per foto laten werken, of continu. Als dit per foto ingesteld staat, wordt dit meestal single AF genoemd, maar de naam kan per merk verschillenen. Hierbij stelt de camera scherp en die scherpstelling wordt vast gehouden. Pas als je de ontspanknop loslaat en opnieuw half indrukt, wordt de scherpstelling weer opnieuw gedaan.

De andere versie is een continu AF. Zoals de naam al aangeeft blijft de autofocus continu bijregelen. Een bewegend onderwerp kan op die manier blijvend in focus blijven.

Single AF werkt uitstekend bij onderwerpen die niet veel bewegen, of heel erg langzaam. De camera zal ook pas een foto maken als er is scherpgesteld, tenzij dit in het menu is uitgeschakeld. Kan een camera niet scherpstellen, om wat voor reden dan ook, dan zal je geen foto kunnen maken. Zo lang de ontspanknop ingedrukt blijft zal de gemeten scherpstelling behouden worden en kun je een andere compositie kiezen.

Continu AF is natuurlijk uitermate geschikt voor (snel) bewegende onderwerpen. De AF zal een bewegend onderwerp volgen en proberen de focus te behouden. Moderne camera’s bieden vaak zelfs de mogelijkheid om het gedrag van de autofocus helemaal naar wens in te stellen, afhankelijk van de soort beweging die plaats vindt.

Creatief gebruik van de autofocus met de AF-ON knop

Tegenwoordig hebben alle camera’s een AF-ON knop op de achterzijde van de body. In eerste instantie zal dit een vreemde knop lijken, aangezien de ontspanknop gebruikt wordt om de AF te activeren. Maar de ontspanknop activeert niet alleen de autofocus, het meet tegelijkertijd ook de belichtingsmeting en dat is niet altijd even praktisch.

Er zijn namelijk momenten dat je de belichting en autofocus niet tegelijkertijd wilt activeren. Om die reden geven vrijwel alle camera’s te mogelijkheid om de autofocus onder de ontspanknop uit te schakelen. Op die manier kun je alleen nog maar met de AF-ON knop scherpstellen.

Voor de camera’s die geen AF-ON knop hebben: het is mogelijk dat er dan een andere knop voor gebruikt kan worden. Bij oude Canon camera’s was dat bijvoorbeeld de knop met het ‘asterix’ teken (*), maar andere camera’s hebben mogelijk andere programmeerbare knoppen daarvoor ter beschikking die niet per se een bijschrift hebben. Kijk in je handleiding om dit voor jouw camera te weten te komen.

Door de autofocus activatie door de ontspanknop uit te schakelen, zal de ontspanknop alleen nog maar voor de activatie van de belichtingsmeter gebruikt worden. De AF-ON activeert de autofocus. Zodoende heb je met je wijsvinger een volledige controle over de belichting, en wanneer je de belichting meet, terwijl je met de duim de autofocus activeert.

Je kunt ze samen, tegelijkertijd gebruiken, of onafhankelijk van elkaar. Dat laatste is het belangrijkste verschil. Gebruik je deze manier, dan kun je echt creatief gebruik maken van autofocus.

Het gebruik in de praktijk

Er moet duidelijk bij vermeld worden, dat deze manier van werken het beste werkt als er voor continu AF gekozen wordt.

Met de continu AF kun je met de AF-ON de autofocus activeren en stoppen wanneer je maar wilt. Beweegt je onderwerp niet veel, stel je scherp en laat je de AF-On knop los. Je kunt compositie wijzigen, je kunt de belichting op een ander deel meten en vasthouden door de ontspanknop half ingedrukt te houden. Dit alles kan je zonder probleem doen, want de autofocus wordt niet meer geactiveerd met de ontspanknop.

Bij bewegende onderwerpen kun je de AF-ON knop gewoon ingedrukt houden, en de autofocus zal je onderwerp blijven volgen. Je hoeft daar niet langer je ontspanknop voor te activeren. Pas wanneer je een foto wilt maken, druk je de ontspanknop in.

Je kunt ook de belichting ergens meten en vasthouden door de ontspanknop half ingedrukt te houden, en vervolgens de autofocus te activeren, en desgewenst geactiveerd te houden, met de AF-ON knop.

Een voorbeeld uit de praktijk

Bij een onderwerp dat vrij weinig beweegt activeer ik de AF met mijn duim op de AF-ON knop. Daarbij heb ik een focuspunt gekozen in het beeld, maar heb ook nog de vrijheid om de camera daadwerkelijk op het onderwerp te richten om scherp te stellen. Op dat moment hoef ik me niet druk te maken over compositie.

Als de scherpte goed is, laat ik de AF-ON knop los en ga mijn belichting meten met de ontspanknop. Elke keer als ik die knop half indruk zal de belichting vastgehouden worden (AE-lock). Zo kan ik met bijvoorbeeld tegenlicht snel naar punt richten waar geen tegenlicht is, de ontspanknop half indrukken en dan de compositie bepalen om vervolgens de foto te maken.

Gaat mijn onderwerp plotseling bewegen? Dan kan ik met de ontspanknop half ingedrukt nog snel de scherpte bijstellen door de AF-ON knop in te drukken en desgewenst ingedrukt te houden als het onderwerp blijft bewegen.

Verandert de lichtsituatie doordat het tegenlicht plotseling wegvalt? Dan kan ik opnieuw de belichting bepalen met mijn ontspanknop zonder de AF opnieuw te activeren.

Probeer het eens uit

Natuurlijk is dit een hele persoonlijke manier werken. Niet iedereen zal het prettig of makkelijk vinden. Het is wel het uitproberen waard, en alleen het uitproberen kan uitwijzen of het iets voor je is.

Ik ben benieuwd hoe jij je autofocus hebt ingesteld, en of je de AF-ON knopt gebruikt. Deel je ervaring in een reactie onder dit bericht.