De regel van derden is een de bekendste regel die veel fotografen te pas en onpas gebruiken voor het maken van een compositie. Hij lijkt een beetje op de gulden snede, maar is heel anders. Het heeft zelfs niets met elkaar te maken. In dit blogbericht gaan we de regel van derden wat nader bekijken.
Geschatte leestijd: 6 minuten
Sommige fotografen gebruiken de regel van derden zoveel mogelijk. Het is bijna de heilige graal als het aankomt op compositie. Andere fotografen verafschuwen deze regel. Ze zijn ervan overtuigd dat het de creativiteit beperkt. Er wordt vaak geroepen dat je juist moet breken met de regel van derden.
Een klein beetje achtergrond geeft wat inzicht op de regel van derden. Wat is het, waar komt het vandaan, en hoe zou het gebruikt moeten worden voor een compositie?
Wist je dat ik een boek over compositie in landschapsfotografie aan het schrijven ben?
Dit artikel geeft een idee van wat er zoal in het boek aan bod zal komen.
Hou mijn website in het oog voor meer informatie over de voortgang van dit nieuwe boek.
Lees er meer over in mijn blogbericht Compositietechnieken voor landschapsfotografie
Wat vertelt de regel van derden?
In principe kennen we allemaal de regel van derden. Het vertelt ons dat een foto opgedeeld kan worden in negen gelijke rechthoeken door op 1/3 van de zijkant een lijn te trekken. Je moet vervolgens belangrijke elementen in je beeld op een van deze lijnen plaatsen.
Door deze lijnen in het beeld te tekenen ontstaan er ook vier kruispunten. Deze kruispunten zijn als het ware de aandachtspunten. Door een onderwerp op een van deze kruispunten te plaatsen wordt er spanning in de foto opgebouwd. Dit zal leiden tot een foto die interessanter is, boeiender. De foto zal meer aandacht krijgen. Althans, dat is wat er gezegd wordt.
De oorsprong
De regel van derden is niet zo oud als je zou denken. Een zekere John Thomas Smith, een Engelse schilder, bedacht deze regel in 1797. Hij gebruikte deze term naar aanleiding van een aantal lezingen door Sir Joshua Reynolds aan de Royal Academy of Arts in London.
Deze Reynolds sprak tijdens deze lezingen over een verdeling van licht en donker in schilderijen, waarbij de balans van 1/3 licht en 2/3 donker het beste werkte. Daarbij noemde hij met name dat het contrast zo groot mogelijk moest worden.
John Thomas Smith ging nog een stapje verder. Hij gebruikte de verdeling ook voor plaatsing van elementen in een afbeelding. Niet alleen de horizon zou op 1/3 van de boven- en onderkant moeten staan, maar ook andere elementen zouden het beste werken in de verhouding 1/3 – 2/3.
Het is geen gulden snede
Vreemd genoeg noemde Smith de lijnen die we tegenwoordig gebruiken helemaal niet. De kruispunten, die we nu als aandachtspunt beschouwen, was iets dat ook helemaal niet ter sprake kwam. Met andere woorden, de huidige regel van derden is een verbastering van wat het ooit was. Er zijn in de loop der tijd meer betekenissen aan toegevoegd.
Het is belangrijk om te weten dat de regel van derden ook geen afgeleide is van de gulden snede. Deze twee lijken alleen in eerste oogopslag op elkaar. De regel van derden is een verdeling in drie delen, zoals de naam al aangeeft. De gulden snede is een verdeling die op de gouden ratio gebaseerd is.
Bij de gulden snede hebben we het over een verdeling op basis van de gouden ratio
Tegenstanders van de regel van derden
De manier hoe John Thomas Smith de regel van derden omschreef betekent dat de 1/3 – 2/3 verhouding in alles in het beeld terug moet komen. Dit leverde natuurlijk veel tegenstand op. In 1845 reageerde een zekere George Fields al sceptisch op de regel. Hij schreef in zijn boek Chromatics dat het resultaat van het toepassen van de regel van derden tot een monotone en oninteressante afbeelding zou leiden. Toch merkte Fields ook op, dat de regel in sommige gevallen heel goed als richtlijn kan dienen bij het maken van een compositie.
Wil je meer weten over het maken van een compositie?
Lees dan mijn artikel Hoe gebruik ik compositieregels en compositieleer
Er is nog steeds een grote groep fotografen die de regel van derden verafschuwen. We moeten niet vergeten dat alle meningen tegenwoordig erg zwart-wit zijn, en dat geldt ook voor de tegenstanders van de regel van derden. We zouden de regel los moeten laten, negeren, verbannen zelfs. Maar waarom kunnen we deze regel niet als richtlijn gebruiken, zoals Fields dat in 1845 al voorstelde? Breken met de regel van derden is niet nodig, we kunnen deze toch ook verbuigen tot het wel aan onze wensen voldoet?
De regel van derden gebruiken, of toch niet?
Nu we weten waar de regel van derden vandaan komt, is duidelijk dat het tegenwoordig vrijwel niets meer te maken heeft met wat er oorspronkelijk mee bedoeld werd. Het is helemaal verbasterd tot een aantal lijnen in de foto die enigszins overeen lijken te komen met de gulden snede. We hebben aan de kruispunten van de lijnen een groot belang gegeven, maar vergeten daarbij dat het eigenlijk over de verdeling van licht en donker gaat.
Dit is een voorbeeld waarin de regel absoluut niet werkt, ondanks dat alle elementen volgens de regel zijn geplaatst.
Moeten we de regel van derden dan nog wel gebruiken, of toch niet? Ik denk dat we in feite het advies van George Fields moeten volgen. De regel van derden is een prachtige richtlijn voor het verdelen van de beeldelementen in een foto. Wat we echter niet moeten doen is het proberen om met alle geweld alles op de kruispunten of lijnen te plaatsen. Dat zal inderdaad tot krampachtige pogingen tot het vinden van een compositie leiden. Bovendien levert het altijd toepassen van de regel van derden een eentonige en dus saaie vlakverdeling op.
Als we de regel van derden dan toch als richtlijn gaan gebruiken, dan is het misschien ook wel interessant om ook eens te denken aan waar het oorspronkelijk om ging: de verdeling van licht en donker.