Wil je zo veel mogelijk scherp in de foto hebben, van voor tot achteren? Dan stel je op het onderwerp scherp en kies je een grote scherptediepte. Er is ook een andere manier, en dat is scherpstellen op de hyperfocale afstand. Dat kan lastig zijn tenzij je handmatige objectieven gebruikt. Hoe kan je de scherptediepteschaal op objectieven gebruiken? Die vraag beantwoord ik in dit artikel.
Geschatte leestijd: 8 minuten
Zoveel mogelijk in de diepte scherp in de foto krijgen vereist een grote scherptediepte. Daarvoor kies je een groot diafragmagetal, bijvoorbeeld f/8 of f/11. Je kunt nog verder gaan, naar f/16 of zelfs f/22. Het nadeel is dan dat de foto onscherpte krijgt door een optisch effect dat diffractie genoemd wordt. Ik geef een uitgebreide uitleg over dit verschijnsel in een ander artikel dat ik hier gelinkt heb.
Wil je maximaal gebruik maken van de scherptediepte die bij een gekozen diafragma hoort? Dan kan je gebruik maken van de zogenaamde hyperfocale afstand. Dit betekent heel eenvoudig gezegd, dat je de scherpstelafstand zo kiest dat het verste punt van je scherptedieptegebied exact op oneindig ligt. Het scherpstelpunt dat je daarvoor kiest heet de hyperfocale afstand.
Meer over hyperfocale afstand en de hulpmiddelen die je daarvoor hebt, kan je in mijn artikel over dit onderwerp lezen. Het is echter ook mogelijk om de scherptediepteschaal op objectieven te gebruiken. Meestal gaat het dan om handmatige objectieven met een vast brandpunt, die geen autofocus hebben.
De scherptediepteschaal op objectieven
Heb je een objectief met een vast brandpunt? Dan bestaat te kans dat er een scherptediepteschaal aanwezig is. Meestal gaat het dan om objectieven zonder autofocus, waarbij de scherpstelling handmatig ingesteld moet worden. Ik heb een aantal van dit soort objectieven, waaronder de Laowa 12mm zero-D ultragroothoek. Dit handmatige objectief heeft zo’n scherptediepteschaal.
Ik ga de Laowa gebruiken als voorbeeld in dit artikel, maar dit is natuurlijk niet het enige objectief die deze schaal heeft. Het werkt echter altijd op dezelfde manier, ongeacht het objectief of de brandpunt afstand. Op moderne zoomobjectieven is deze schaal vrijwel niet meer mogelijk om weer te geven.
De scherpstelafstand en het diafragma
Er staat een duidelijke rode lijn op het objectief. Dit geeft twee verschillende instellingen aan. Allereerst wordt de scherpstelafstand aangeduid. In dit geval in meter (wit), en in feet (rood). In het onderstaande voorbeeld staat de afstand op oneindig ingesteld. Dit is het cijfer 8 op zijn kant.
Aan de onderkant van de rode lijn staan de diafragma waarden op een rijtje. Van f/2,8 tot en met f/22. Het objectief staat in dit voorbeeld op diafragma f/8 ingesteld.
De scherptediepteschaal
Nu kijken we naar de scherptediepteschaal op objectieven en hoe je die moet gebruiken. Ik heb in het onderstaande voorbeeld drie diafragma waarden ingesteld, met een willekeurige gekozen afstandsinstelling. Van links naar rechts is dit f/2,8 en het scherpstelpunt op 1 meter, f/8 en oneindig, en tenslotte f/11 en de scherpstelafstand op 1,5 meter.
De scherptediepteschaal zijn de rij van getallen die vanaf de rode lijn naar buiten toe verloopt. Deze getallen zijn diafragma waarden en geven de minimale en maximale afstand aan van wat scherp in de foto verschijnt. Dat wordt aangegeven door de witte lijntjes die naar de afstandschaal daarboven leiden. Ik heb dat wat binnen het scherptedieptegebied valt voor de duidelijkheid rood ingekleurd.
In het eerste voorbeeld, bij f/2,8 en 1 meter scherpstelafstand, loopt de scherptediepte van (ongeveer) 0,8 meter tot (ongeveer) 1,5 meter. Het tweede voorbeeld, met f/8 en een scherpstelafstand op oneindig, loopt de scherptediepte van ongeveer 1,5 meter tot voorbij oneindig. In het derde voorbeeld, met f/11 en een scherpstelafstand op 1,5 meter, loopt de scherptediepte van 0,7 meter tot voorbij oneindig.
Natuurlijk is het niet mogelijk dat de scherptediepte tot voorbij oneindig reikt. Met andere woorden, bij de ingestelde scherpstelafstand is met f/8 alles vanaf 1,5 meter scherp. Met f/11 is alles vanaf 0,7 meter scherp.
De hyperfocale afstand instellen
Het is natuurlijk vrij zinloos om je scherptedieptegebied tot voorbij oneindig te hebben. Het kan geen kwaad, maar het heeft geen meerwaarde. Wil je een maximale scherptediepte, dan kan je het beste een scherpstelafstand kiezen waarbij het verste punt van je scherptedieptegebied op oneindig valt. De scherptediepteschaal op objectieven is perfect om die daarvoor te gebruiken.
In het bovenstaande voorbeeld zie je aan de linkerkant een scherstelling op oneindig met f/11. De scherptediepteschaal op het objectief geeft aan dat de scherptediepte vanaf 1 meter tot (voorbij) oneindig reikt. In het voorbeeld aan de rechterkant is de de scherptediepte zo gekozen dat deze exact tot oneindig loopt. Om precies te zijn, alles tussen (ongeveer) 0,6 meter en oneindig is scherp. Het werkelijke scherpstelpunt is 1 meter, wat de hyperfocale afstand wordt genoemd.
Scherpstellen is niet meer nodig, maar let op
De hyperfocale afstand is bij dit objectief op f/11 exact 1 meter. Heb je dit ingesteld, dan hoef je nooit meer scherp te stellen. Alles van 0,6 meter tot oneindig ver zal scherp in beeld verschijnen. Alleen wanneer iets dichterbij is dan 0,6 meter moet je de scherpstelling aanpassen. Toch zijn er een paar dingen waar je rekening mee moet houden.
Het is anders bij andere sensormaten
De schaal die op het het objectief staat is gebaseerd op de werkelijke brandpuntsafstand en de beeldhoek voor een full frame sensor. Heb je een andere sensormaat, dan is het niet langer mogelijk om de scherptediepteschaal op objectieven te gebruiken. Deze is namelijk niet meer correct.
Je moet vertrouwen op de schaal
Heb jij een blind vertrouwen in de fabrikant van het objectief? De scherptediepteschaal op de objectieven moet natuurlijk wel correct weergegeven zijn om deze goed te kunnen gebruiken. Dit is natuurlijk te controleren met een goede DOF calculator zoals Photopills. Ik heb gezien dat het echter niet altijd met elkaar overeenkomt. Kijk maar eens in het onderstaande voorbeeld van de Laowa op f/11, en wat Photopills aangeeft.
Zekere voor het onzekere
Ben je wat huiverig om oneindig exact op f/11 te zetten, zeker nadat je gezien hebt dat het niet altijd goed klopt met de berekeningen in een ODF calculator? Zet dan oneindig iets voorbij de maximale scherptediepteafstand. Je hebt dan misschien niet het absolute maximum wat betreft scherptediepte bij jouw gekozen diafragma, maar dan heb je het zekere voor het onzekere.
Heb je geen scherptediepteschaal op je objectieven om te gebruiken?
Niet iedereen heeft een objectief met een vast brandpunt, laat staan een objectief met een scherptediepteschaal. Zeker bij zoom objectieven bestaat deze schaal al lang niet meer. Hoe bepaal je dan de hyperfocale afstand? Simpel met een app zoals Photopills. Lees erover in mijn artikel hierover. Heb je een mirrorless camera? Dan bestaat de kans dat de scherptediepteschaal toch bestaat, maar dan in de zoeker. Of jouw camera die mogelijkheid heeft moet je zelf even nakijken. Want helaas heeft niet iedere camera die digitale mogelijkheid.
Heb jij een objectief met een scherptediepteschaal? Gebruik jij die dan ook, of vertrouw je meer op andere technieken om de hyperfocale afstand in te stellen? Laat het weten in een reactie onder dit bericht.
Hoi Nando, dank je voor de uitleg. Mijn camera geeft het digitaal aan, en daar kan ik op vertrouwen is gebleken. Werkt voor mij prima.
Eindelijk een duidelijke uitleg hoe je die scherpstelring moet aflezen. Bedankt Nando!