De werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart

Heb jij een grijskaart? Een stukje karton, of een inklapbaar stukje stof dat een grijstint heeft die 18% grijs genoemd wordt? Als je dit hebt, dan is de kans groot dat je deze gebruikt voor het bepalen van een witbalans. Maar daar is de grijskaart niet voor. In dit artikel vertel ik de werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart.

Geschatte leestijd: 18 minuten

De grijskaart is een grijstint die vaak 18% grijs genoemd wordt. Ik heb er ook eentje, een opvouwbare kaart van Lastolite. Wanneer de witbalans kritisch was, heb ik deze kaart altijd gebruikt om een referentiepunt te hebben voor mijn nabewerking. Gewoon een foto maken waarin de grijskaart aanwezig is, om vervolgens in de nabewerking met een druk op de knop de juiste witbalans te krijgen.

Wist je dat de grijskaart daar eigenlijk niet voor bestemd is? De grijskaart is namelijk niet voor de witbalans, maar voor de belichting. Dat is de werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart

Wat is 18% grijs nu eigenlijk?

We hebben het altijd over 18% grijs, maar eigenlijk is dit niet goed. Het is een grijstint die exact 18% van het licht dat erop valt reflecteert.

De 18% grijs is een grijswaarde die precies tussen zwart en wit in zit. Wanneer je een balk tekent waarin een heel geleidelijk verloop van zwart naar wit te zien is, zal de grijswaarde die 18% licht reflecteert exact in het midden zijn. In feite is het dus 50% zwart.

Verwarrend? Dat valt wel mee als je naar de afbeelding kijkt. De pijl wijst de grijstint aan die als 18% wordt beschouwd. Dus, de grijstint die 18% van het licht reflecteert.

Een referentie voor de belichtingsmeter

In je camera zit een belichtingsmeter. Dit is een reflectiemeter, en dit betekent dat deze het licht meet wat door je onderwerp gereflecteerd wordt. De belichtingsmeter meet dus niet hoeveel licht er op het onderwerp valt, maar wat er vandaan komt.

Deze reflectiemeter is geijkt op 18% reflectie. De meter kijkt naar het licht dat gereflecteerd wordt van hetgeen je fotografeert, en rekent daarvan de gemiddelde waarde uit. De belichtingsmeter gaat er vanuit dat die hoeveelheid licht altijd overeen moet komen met 18% reflectie.

Dit is natuurlijk niet altijd correct. Niet alles reflecteert 18% van het licht. Sommige dingen zijn donker, wat betekent dat er minder dan 18% licht wordt gereflecteerd. Andere dingen zijn licht, wat natuurlijk een reflectie van meer dan 18% licht betekent.

Niet alleen lichte of donkere objecten reflecteren verschillende hoeveelheden licht, ook gekleurde onderwerpen kunnen een afwijkende hoeveelheid licht reflecteren. Echter, het gemiddelde van alles in je beeld zal over het algemeen redelijk overeen komen met die 18%.

Wat als het niet overeenkomt met 18%

Als de gemiddelde hoeveelheid licht die gereflecteerd wordt niet overeenkomt met 18% grijs – ik noem het voor het gemak maar even zo – dan zal de belichtingsmeter een verkeerde waarde aangeven. De belichting is dan niet goed.

We zien dit snel gebeuren wanneer er veel donkere dingen in beeld zijn, of juist veel lichte dingen. Denk aan de momenten wanneer je in de sneeuw fotografeert. Als je afgaat op wat de belichtingsmeter aangeeft, zal dat wat wit is er grijs uit zien. Het grappige is, dat bij veel donkere dingen in beeld, de zwarte delen ook grijs zullen zijn. Dan komt de werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart om de hoek kijken.

Een test om de werking van de belichtingsmeter te laten zien

Ik heb een test voor je gedaan, om te laten zien wat een belichtingsmeter doet wanneer je een overwegend licht, of een overwegend donker object fotografeert. Dit is natuurlijk het beste te zien als je de extremen opzoekt, en een effen zwart, en effen wit als onderwerp neemt.

Ik heb deze effen zwarte en witte vlakken gefotografeerd onder een constante, niet veranderende lichtomstandigheid. De camera is op ISO200 ingesteld, met diafragmavoorkeuze en matrix meting. Als diafragma heb ik f/11 gekozen. Met deze instellingen heb ik eerst het zwarte vlak, en daarna het witte vlak gefotografeerd.

Als je de bovenstaande foto’s bekijkt, dan zie je weinig verschil tussen een wit vlak en een zwart vlak. Ze zien er in feite hetzelfde uit. Het enige waar je aan kan zien wat zwart of wit is, is de sluitertijd. Om een zwart vlak zo licht te krijgen is een langere sluitertijd nodig dan voor een wit vlak. Klik op de foto’s voor een grotere versie.

Wat er hier te zien is, is het streven van de belichtingsmeter om alles wat er aan licht ontvangen wordt, als 18% grijs te beschouwen. Beter gezegd, het gaat er vanuit dat de hoeveelheid licht dat gereflecteerd wordt 18% is. In de meeste gevallen klopt dat redelijk, maar het gaat dus fout als er grote delen in de foto licht of donker zijn.

Wil je meer weten over het gebruik van de belichtingsmeter, en het beoordelen van de belichting op je camera?
Kijk dan in mijn tutorial over de belichting van een foto.

De oplossingen voor een correcte belichting.

Er zijn verschillende oplossingen voor dit probleem. Allereerst is er het gebruik van een losse belichtingsmeter, die het invallende licht meet in plaats van het gereflecteerde licht. Invallend licht wordt niet beïnvloed door de reflectiewaarde van het onderwerp. Alleen heeft niet iedereen de beschikking over een losse meter, of is het niet praktisch om er een te gebruiken.

Een andere oplossing is het gebruik van een 18% grijskaart, wat een eenvoudige en goedkope manier is om het invallende licht te meten. Het is het alternatief van de losse belichtingsmeter en de werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart.

Een 18% grijskaart reflecteert exact 18% van het licht dat erop valt. Dat betekent, dat als we een meting doen van deze grijskaart, de belichting perfect zal zijn.

Gaan we vervolgens met deze meetwaarde (in dit geval 1/6 seconde) wederom het zwarte en het witte vlak fotograferen, dan zien we dat we daadwerkelijk een zwart vlak en een wit vlak op de foto hebben gekregen.

Dit is de werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart

Zoals je ziet, is een 18% grijskaart bestemt om de belichting op een correcte manier te meten, waarbij je geen invloed ondervindt van de reflectiewaarde van het onderwerp. De 18% grijskaart is in feite de vervanging van een opvallend licht meter.

De 18% grijskaart is niet bestemd voor het ijken van de witbalans. Daarvoor zijn speciale ijkkaartjes te krijgen, die over het algemeen wit van kleur zijn. Vaak vindt je die op de achterkant van grijskaarten, of als een speciaal kaartje dat erbij geleverd wordt. Of je gebruikt daar de speciale expodisk voor die, zoals je zult zien, geen 18% grijs is maar wit.

Maak jij gebruik van een 18% grijskaart? Wist je dat dit eigenlijk niet voor de witbalans is, of heb je deze, net als ik, ooit voor dat doel gekocht? Vertel er over in een reactie onder dit bericht. Ik ben benieuwd naar je ervaring.

Alles samengevat in een mooi boek

Al deze informatie en meer vind je terug in mijn boek Perfect Belichten. Een prachtig boek boordevol informatie die je moet weten voor ene goed belichte foto.