Een avond sterren fotograferen

Op 29 december 2014 was eindelijk de gelegenheid om ‘mijn’ boom op de foto te zetten tegen een hemel vol sterrensporen. Het is in deze tijd van het jaar vroeg donker dus ik kon vroeg op pad. Gewapend met mijn camera’s, statieven en een stoel om het wachten te veraangenamen ben ik op pad gegaan voor een avond sterren te fotograferen.

Geschatte leestijd: 9 minuten

Ik ging niet alleen een avond sterren fotograferen om de lang geplande sterrensporen tin beeld te brengen. Ik ging ook voor een nieuwe poging om het sterrenstelsel Andromeda op de foto te zetten. Helaas had ik mijn EOS 5Dmk3 nodig voor de sterrensporen waardoor ik aangewezen was op de EOS 1Dmk3. Daardoor kon ik geen gebruik maken van de uitstekende ISO prestaties van de 5D voor het fotograferen van het Andromeda sterrenstelsel.

Het Andromeda sterreneiland

Terwijl de camera voor de sterrenporen elke 30 minuten een foto maakte (tot er condens op het objectief ontstond) ben ik aan de slag gegaan om Andromeda op de foto te zetten. Omdat ik geen beschikking heb over volgapparatuur ben ik aangewezen op korte sluitertijden. Anders ontstaan er sterrensporen.

Met de 600-regel is eenvoudig uit te rekenen wat de maximale sluitertijd is. Ik heb gekozen voor een EF135mm f/2L objectief omdat een stop lichtgevoeliger is dan mijn 70-200mm objectief. De maximale sluitertijd wordt in dat geval 3,5 seconde. Met die wetenschap heb ik de camera ingesteld en ben ik gaan fotograferen. Dat leverde in totaal 176 foto’s op van 3,2sec met f/2 en ISO3200.

Behalve de regel van 600 is er ook de NPF regel, die nog nauwkeuriger is.
De NPF regel voor betere sterrenfotografie

Stapelen van foto’s in DSS

De bovenstaande foto is een van de 176 onbewerkte RAW bestanden die tijdens een avond sterren fotograferen zijn gemaakt. De sterrennevel is duidelijk zichtbaar, maar details zijn er niet. Een langere belichtingstijd moet deze details zichtbaar kunnen maken.

De 176 foto’s, die er ogenschijnlijk allemaal hetzelfde uitzien, kunnen met speciale software, die de beweging van de sterrenhemel corrigeert, gestapeld worden. Dit programma is Deep Sky Stacker, dat ik ook al eens genoemd heb in mijn tutorial voor sterrensporen. Hiermee wordt een 32bit TIFF fotobestand gemaakt dat een virtuele belichtingstijd heeft van 176 x 3,2 sec.  In totaal dus 9 minuten en 23,2 seconden.

Het verwerken van zoveel RAW foto’s neemt een aanzienlijke tijd in de beslag. Het is dan ook niet een kwestie van foto’s laden en even wachten. Voor deze foto heeft het programma Deep Sky Stacker (DSS) een uur nodig gehad (is natuurlijk wel afhankelijk van de snelheid van je computer) waarbij de verplaatsing van de sterren tussen elke foto gecorrigeerd wordt.

Het resultaat dat DSS ten slotte laat zien is echter niet klaar. Dit 32bit TIFF bestand moet eerst een post-processing ondergaan in een fotobewerkingsprogramma. Ik gebruik hiervoor Photoshop.

Ingewikkelde bewerkingen voor een goed resultaat

Ik ga geen uitgebreide handleiding geven van het verwerken van dit soort bestanden. Het is een complexe verwerking waarbij elke soort post-processing een ander resultaat oplevert of op kan leveren.

Iets waarbij zeker rekening mee gehouden moet worden is de lichtvervuiling. Doordat er zoveel licht verzameld wordt, zal de lichtvervuiling ook sterker aanwezig zijn. Er zijn trucjes om deze te corrigeren, maar het levert ook meteen een kwaliteitsafname van de foto op.

Deze avond sterren fotograferen heeft dit ook weer heel duidelijk gemaakt. Zowel in de foto van de sterrensporen als de onderstaande foto van de sterrenhemel op deze avond laat duidelijk de invloed van de omliggende dorpen en steden zien. Het is dus belangrijk om een zo donker mogelijke omgeving te vinden. De Strabrechtse Heide is dat geenszins.

Wil je lichtvervuiling eruit filteren? Overweeg dan een nachtfilter.
Review van het Haida Clear Night nachtfilter

Lichtvervuiling digitaal verwijderen

Gelukkig staat Andromeda bijna in het zenith, waar de lichtvervuiling voor deze avond sterren fotograferen minimaal is (maar nog altijd merkbaar). Het resultaat uit Deep Sky Stacker heb ik op verschillende manieren door Photoshop gehaald. Ik heb bij een van de pogingen al een bewerking toegepast bij het omzetten van de 32bit afbeelding naar een werkbare 16bit afbeelding. Het is een manier zoals ik in het verleden ook heb toegepast en redelijke resultaten opleverde.

Voor de verandering heb ik ook een keer de 32bit onbewerkt overgezet naar 16bit om vervolgens alles in Photoshop toe te passen. Voor het eerst ben ik aan de slag gegaan met een handmatige correctie van de lichtvervuiling (iets wat ik in het verleden eens uitgeprobeerd heb met behulp van de Photoshop plugin GradientXTerminator) zoals in verschillende tutorials beschreven staat.

Wat een programma als GradientXTerminator kan doen met lichtvervuiling laten de twee bovenstaande (oude) foto’s zien. De ene is zonder correctie, de andere met correctie. De methode heeft zijn beperkingen, natuurlijk, maar is bijna onmisbaar in een land als Nederland waar lichtvervuiling eerder regel dan uitzondering is. De foto’s van Andromeda hebben een dezelfde bewerking ondergaan, maar handmatig en stap voor stap uitgevoerd.

Het resultaat met de Andromeda nevel

En wat is het resultaat geworden van een avond sterren fotograferen om de Andromeda nevel op de foto te krijgen? Na vele pogingen laat ik drie foto’s zien. De grootte van het sterrenstelsel is afhankelijk van hoeveel ik van de randen heb moeten wegsnijden, het gevolg van het stacken.

De resultaten die ik heb behaald zijn niet elke keer hetzelfde. Dit ligt natuurlijk (groten)deels aan het omzetten van de 32bit versie naar de 16bit versie omdat daar enorm veel beeldinformatie weggegooid moet worden. Maar ook de post-processing die volgt is uitermate belangrijk. Bij de ene keer levert het een foto met een druk sterrenveld op, de tweede keer een veel subtieler sterrenveld.

De helderheid en detaillering van Andromeda varieert ook per keer. Maar waar ik nog het meest mee worstel, en waar ik nog geen gewenst resultaat mee behaald heb is de kleuren of witbalans. Veel sterren vertonen een kleurverschuiving naar het Cyaan en de kleuren van het sterrenstelsel willen nog eens variëren.

Stacking en de Orion nevel

Ik heb de techniek ook toegepast op de gasnevels die in het sterrenbeeld Orion te vinden zijn. De bekendste is natuurlijk de Orion Nevel, die al met een verrekijker uitstekend te zien is. Helaas staat Orion relatief laag aan de horizon waardoor de lichtvervuiling een grotere rol speelt dan bij de foto’s van Andromeda. Kijk maar eens naar de landschapsfoto van de sterrenhemel voor de positie aan de hemel.

De onderstaande foto is het resultaat van mijn bewerkingen en ik kan vol trots laten zien dat ik niet alleen de Orionnevel heb kunnen vastleggen, maar ook de (bekende) vormen van de Paardekopnevel en de Vlam nevel. Helaas zijn veel sterren onder aan de foto weggevallen door het corrigeren van de lichtvervuiling.

De resultaten van een avond sterren fotograferen is deels naar wens verlopen. Mijn startrails met ‘mijn’ boom in de hoofdrol is perfect uitgevallen. De deepsky fotografie is iets minder geslaagd. Of beter gezegd, ik had op (nog) betere foto’s gehoopt. Dit is deels te wijden aan de lichtvervuiling die op de Strabrechtse Heide te vinden is. Een volgende poging zal dan toch op een donkerdere plek moeten plaatsvinden. In Nederland zijn die er eigenlijk niet. Maar ik zal het moeten doen met wat ons land te bieden heeft. Nu weer hopen op een heldere hemel.