Iedereen die zo nu en dan een zwartfoto presenteert, heeft vrijwel altijd een kleurenfoto gemaakt en die later in de nabewerking omgezet naar zwartwit. In veel gevallen wordt er dan ook nog op verzoek van de kijker een kleurenversie naast geplaatst, wat eigenlijk wel aangeeft dat iedereen in kleur aan het denken is. Dan besluipt me het gevoel dat de keuze voor zwartwit een soort reddingsactie is voor een foto die in kleur tegenvalt, alsof zwartwit dan een oplossing is. En ja, soms komt een foto beter tot zijn recht in het zwartwit. Maar wat ik eigenlijk wil zeggen is dit: bijna niemand fotografeert meer echt in zwartwit. Het is altijd kleur en misschien, heel misschien, wordt er een enkele foto in het zwartwit omgezet. Dit artikel gaat over een zwartwit kijk op de wereld, het maken van een echte zwartwitfoto.
Geschatte leestijd: 10 minuten
Digitaal versus analoog
Dat iedereen in kleur fotografeert is logisch. Welke digitale camera we ook nemen; het apparaat genereert een beeld met kleurinformatie. Het is geen camera waar een Ilford FP4 of HP5 zwartwit negatief filmpje in gestopt wordt. We hebben met de komst van de digitale fotografie in principe altijd een kleurenfoto, of we nu willen of niet.
Dit was vroeger heel anders. De fotograaf was verplicht om een keuze te maken. Dat was een heel bewuste keuze: kleur of zwartwit. Die keuze was nagenoeg onherroepelijk – hoewel kleurnegatief in nood ook gebruikt kon worden om zwartwit afdrukken te maken. De fotograaf ging dan ook op pad met de kennis dat een foto in zwartwit was. We hadden op deze manier als fotograaf een zwartwit kijk op de wereld; we kijken in tinten licht en donker naar ons onderwerp, en negeerden kleur. En wie weet keken we wel heel bewust met het wereldberoemde 10-zone systeem van Ansel Adams in gedachten.
Lees ook mijn artikel over mijn zwart-wit landschappen
Landschapsfotografie in zwart-wit
Tegenwoordig is het dus anders, heel anders. We kijken naar het onderwerp, en nog liever naar het scherm achterop de camera. Dit doen we natuurlijk om te zien of de foto geworden is wat we hoopte dat die zou worden. En laat ik dit zeggen; daar is niets mis mee. Het bijsturen van belichting en compositie is daarmee een stuk eenvoudiger en efficiënter geworden. Het enige wat we niet doen is kijken in zwartwit. Het is altijd kleur want – zeg nu eerlijk: “We fotograferen in RAW dus ik zet de foto thuis wel om in zwartwit.” De kans dat dit dan ook zal gebeuren is klein want die kleuren zijn toch wel heel mooi.
Kleuren leiden af
Het gek het ook klinkt, kleur leidt af. Kijk maar rond op internet en zie de vele indrukwekkende foto’s waarbij de kleuren zo van het scherm spatten. Haal de kleur weg en veel van de foto’s zijn plotseling niet zo interessant meer. Zo werkt het ook met de foto’s die je achter op het scherm bekijkt: we kijken heel makkelijk naar kleuren en vergeten de rest.
Zwartwit gaat om contrast. Licht en donker, schaduw en licht. Daar is het hele wereldberoemde 10-zone systeem van Ansel Adams op gebaseerd. Daarin kijken we niet naar hoe blauw de lucht is, of hoe rood de wolken kleuren, of hoe groen de bladeren zijn. We moeten dan een zwartwit kijk op de wereld hebben, en zoeken naar contrasten. Op deze manier moeten we een beeld opbouwen en het interessant maken.
Kleur is niet belangrijk en werkt alleen maar afleidend. Dus, als we zwartwit foto’s willen maken, zouden we dan ook niet graag de gemaakte foto direct in zwartwit willen beoordelen op dat kleine 3 inch scherm van de camera?
Zet je camera op monochrome
Canon noemt het Picture Styles of Beeldstijl, andere merken waarschijnlijk anders. Het zijn instellingen die gebruikt worden om een JPEG plaatje in de camera te genereren, zelfs als je in RAW fotografeert. Dit is het plaatje dat je op het scherm achter op je camera zult zien na het maken van de foto en waarmee we het voorlopige resultaat beoordelen.
De mirrorless camera gebruiker heeft als voordeel dat dit zwartwit beeld ook al in de zoeker te zien zal zijn, nog voor je de foto gemaakt hebt. Die fotograaf heeft dus letterlijk een zwartwit kijk op de wereld.
Wat er ook op het scherm getoond wordt, het is een bewerking van het RAW bestand. Wat we ook kiezen, het RAW bestand blijft onaangetast. Dus ook als we de camera op monochrome zetten.
Door de camera op monochrome te zetten zien we op het scherm een zwartwit foto ter beoordeling. We worden dan niet meer afgeleid door kleuren. We zien alleen contrast en op dat moment kunnen we veel beter het beeld naar waarde beoordelen. Het is zelfs mogelijk om die monochrome instelling iets aan te passen: meer contrast, een kleurfilter en noem maar op. In ieder geval, dat kan bij Canon en ik twijfel er niet aan dat dit met elk merk mogelijk is.
Ik durf te zeggen dat alleen dan we echt een zwartwit kijk op de wereld hebben, en in het zwartwit aan het fotograferen zijn.
Het mooiste van alles is. Stel je wilt achteraf toch kleur, om wat voor reden dan ook, omdat er in RAW gefotografeerd wordt zijn de kleuren in de nabewerking op de computer met één druk op de knop terug.
Wil je meer weten over zwartwit fotograferen? Lees dan mijn blogbericht
Landschappen fotograferen in zwartwit
Fotografeer in RAW
Voor wie in JPEG fotografeert is de keuze om de foto in de camera om te zetten in zwartwit een definitieve keuze. Voor die fotograaf is er geen weg meer terug. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: fotografeer in RAW om zo volledige beheersing over je foto’s te houden. Het is dat digitale negatief waarmee de foto helemaal geoptimaliseerd kan worden, zoals dat vroeger in de donkere kamer werd gedaan.
Met zwartwit is dat heel belangrijk om de foto een nabewerking te geven, meer nog dan met kleur omdat licht en donker zo belangrijk is voor de zwartwit foto. In de nabewerking kunnen we kleurfilters toepassen, contrasten en spelen met het 10-zone systeem dat Ansel Adams heeft beschreven.
Importeren in een RAW editor
Wat mij is opgevallen aan Adobe Lightroom is het negeren van de instellingen die je op de camera hebt gedaan. Met andere woorden; Adobe Lightroom importeert de RAW data zonder enige instelling die je toegevoegd hebt. Een foto van de Canon EOS 5D mark 3 die op monochrome ingesteld stond verschijnt toch als kleurbeeld in Adobe Lightroom. Dat is jammer want het betekent dat die aandachttrekkende kleureninformatie wederom kan afleiden. Digital Photo Professional (DPP), de dedicated software van Canon doet dat dan weer niet.
Wat er ook gebeurt in je RAW editor, wat je ook ingesteld hebt op je camera, je kunt dus gewoon de oude vertrouwde workflow in, ongeacht wat je tijdens het fotograferen op de camera hebt ingesteld. Het enige verschil is, dat je tijdens het fotograferen met hele andere ogen naar het voorlopige resultaat op je camera scherm hebt gekeken. Het verschil wordt pas duidelijk als je de twee manieren langs elkaar ziet. In de volgende drie voorbeelden uit de praktijk maken dit duidelijk.
Monochrome en toch kleur
Het is mogelijk om het instellen van monochrome te gebruiken voor je kleurenfoto’s. Hoewel ik het zelf (nog) niet gedaan heb zou het kijken in licht en donker, zwart en wit, of contrasten, kunnen helpen met het opbouwen van een kleurenfoto. In dat geval gaat de kleur later iets toevoegen.
Van de andere kant kan het kijken in zwartwit ook nadelig werken. Kleuren die niet bij elkaar passen kunnen dan plotseling een lelijke foto opleveren. Maar bedenk het zo; je kunt altijd de kleuren nog weglaten en de foto zwartwit houden.
Dit artikel is eerder verschenen in Cool Click Magazine 2015 – editie 2
http://issuu.com/coolclickmagazine/docs/coolclickmagazine-2015-editie-002
Leuk en informatief artikel weer Nando. Ik lees je blog altijd met veel plezier. De eerste zwart wit foto in deze aflevering is als ik het goed zie al lang(er) geleden gemaakt in het beschermd dorpsgezicht Broekstraat in Mierlo(?). Inmiddels staat dit pand al lang leeg en is de directe omgeving van de boerderij verpest door afzetlint e.d. Jammer, want het is een dankbaar onderwerp voor z/w- fotografie.
Dat klopt, die foto is alweer wat jaartjes oud. Maar ook toen hing er al een witte band, voor het paard dat normaliter in dat stuk drassig grasveldje staat. Maar ook met afzetlint kunnen er foto’s van gemaakt worden. het hoeft niet altijd alleen maar groothoek te zijn, toch? Anyway, ik wist niet dat het een stukje beschermd dorpsgezicht was.
Als je in zwart wit wilt fotograferen kijk je niet meer op dat scherm, zet ‘t uit. De foto ontstaat in je hoofd en kijk thuis pas wat het geworden is.
Dat kan natuurlijk ook. Dat is namelijk een stapje dichter bij ‘analoog’ fotograferen en staat los van de keuze kleur of zwartwit fotografie. Voor wie op die manier wil fotograferen zou ik adviseren om de standaard ingestelde preview na het maken van een foto gewoon uit te zetten.
Voor wie toch graag direct wil kijken of de belichting of compositie helemaal naar wens is, kan natuurlijk gewoon het schermpje gebruiken, al dan niet op de manier zoals ik heb beschreven.
Als je in RAW in zwart/wit fotografeert kan je dat in je DPP programma later weer in kleur omzetten. Dus in feite maakt het niet uit of je in kleur of niet fotografeert. Het is altijd om te zetten. Maar ik moet zeggen als ik zelf vind dat iets er beter uit zal komen in zwart/wit dan stel ik de camera in op Z/W.
Inderdaad. Dit is exact de strekking van mijn blog