Extreme macro met de Canon MP-E65

Macro fotografie laat je kennis maken met de wereld in het klein. Insekten fotograferen, bloemen, spinnen en spinnenwebben. Al het kleine wordt groot in beeld gebracht met een maximale vergroting van 1:1. Je kunt echter een stap verder gaan. Voor dit artikel heb ik kennis gemaakt met extreme macro met de Canon MP-E65, beschikbaar gesteld door Cameraland.nl

Ik heb dit kleine objectief al eens eerder in handen gehad, en er vluchtig een paar foto’s mee gemaakt. Dat het moeilijk was om ermee te fotograferen herinner ik me nog goed. Om de Canon MP-E65 wederom in handen te hebben, en er uitgebreid mee te fotograferen maakt het duidelijk wat het is waarom dit objectief zo moeilijk is.

Het uiterlijk en werking van de Canon MP-E65

Het is een klein objectief, volledig handmatig. Het heeft een statiefgondel waarvan het nut duidelijk wordt wanneer je aan de scherpstelring draait. Dan blijkt dat het geen echte scherpstelring is, maar een ring waarmee de vergroting van het beeld ingesteld wordt. Deze loopt van 1x vergroting tot 5x vergroting, waarbij het objectief enorm in lengte toe neemt.

En het scherpstellen? Dat doe je door de afstand tot je onderwerp groter of kleiner te maken. Een echte scherpstelring is er dus niet, en dit is een van de redenen waarom het werken met dit objectief zo moeilijk is.

Een ander punt van moeilijkheid is de focus afstand. Je moet heel dicht op je onderwerp zitten om het scherp te hebben, zeker bij een vergroting van 5x. Op het objectief staat niet alleen de vergroting vermeld, maar ook de focus afstand.

Op zich zou de werkafstand niet zo’n probleem zijn, ware het niet dat de lengte van de MP-E65 zo lang wordt wanneer je de vergroting opschroeft. Zodoende moet je niet alleen rekening houden met je afstand tot het onderwerp, maar ook de lengte van het objectief. Hoewel er fotografen zijn die handmatig met dit objectief kunnen werken, is een macro rail zeker aan te raden. Gelukkig kon ik die maken van mijn nodal slide, die ik normaal gesproken voor panorama fotografie gebruik.

Lensopening en scherptediepte van de Canon MP-E65

De grootste lensopening van de Canon MP-E65 staat is f/2,8. Dit levert natuurlijk een heel kleine scherptediepte op, die naarmate je de vergroting opvoert nog veel kleiner wordt. Dit is zo extreem dat alleen al het ademen voldoende is om je beeld te laten trillen. Fotograferen in de wind is nagenoeg onmogelijk. Zelfs als een insect zijn kop beweegt is het voldoende om buiten je scherptegebied te komen.

Gelukkig kun je het diafragma dichtdraaien en met een kleine lensopening fotograferen. Maar zelfs met f/16 blijft de scherptediepte bijzonder klein. Zeker bij een vergroting van 5x.

Om het in getallen te laten zien, de scherptediepte met diafragma f/16 loopt van 2,240 mm bij een vergroting van 1:1 naar een scherptediepte van 0,269 mm bij een 5:1 vergroting. Zou je dan het diafragma naar f/2,8 draaien, is je scherptediepte bij een 5:1 vergroting nog maar 0,048 mm.

Lees meer over scherptediepte in mijn artikel:
https://www.nandoonline.com/tutorial/scherptediepte-in-de-praktijk/

Hou er wel rekening mee dat een scherptediepte van amper 0,3 mm kleiner lijkt dan het in werkelijkheid is. Bedenk dat je onderwerpen fotografeert die misschien 3mm groot zijn. Op die schaal is 0,3mm plots niet zo extreem meer. Maar om de scherpte op de juiste plek te krijgen, dat is de werkelijke uitdaging.

Er is iets aparts aan dit objectief als het op diafragma aankomt. Naarmate je de vergroting opvoert, wordt het beeld in je zoeker steeds donkerder. Dit komt natuurlijk doordat het objectief zoveel langer wordt, waardoor er veel lichtverlies optreedt. Het werkelijke diafragma kan uitgerekend worden met de volgende formule.

Effectief diafragma-getal = diafragma-getal x (vergroting + 1)

Dit betekent dus, dat zelfs met f/2,8 en een 1x vergroting er even veel licht binnen komt als normaal bij f/5,6. Gaan we door rekenen, en kiezen we voor f/16 bij een 5x vergroting, dan houden we een effectief diafragma over van maar liefst f/96. Zouden we f/8 kiezen met een 3x vergroting, dan is het effectieve diafragma f/32 (bron: https://www.the-digital-picture.com/Reviews/Canon-MP-E-65mm-1-5x-Macro-Lens-Review.aspx )

Hoewel de camera wel zorgt voor voor een goed belichte foto aan de hand van de werkelijke hoeveelheid licht die er door de lens komt, zal de zoeker extreem donker worden wanneer je een 5x vergroting hebt. Bovendien zal de scherpstel afstand zo klein zijn geworden, dat er een groot risico is dat je in je eigen schaduw zit te werken.

Gebruik een flitser bij extreme macro

Ga je met de Canon MP-E65 aan de slag voor extreme macrofotografie, dan is extra licht zeker aan te raden. Niet voor niets wordt dit objectief vaak samen met de speciale Canon Macro Twin Lite MT-24EX flitser gebruikt. Dit extra beetje licht zorgt ervoor dat de noodzaak van hogere ISO waardes voorkomen kan worden.

Helaas had ik niet de beschikking over deze flitser, en ben ik terug gevallen op hogere ISO waardes of het continu modellicht van de Profoto A1 flitser. Dit ging, maar was verre van ideaal.

De Canon MP-E65 in de praktijk

Het fotograferen met de Canon MP-E65 is zeer moeilijk. Ik heb respect voor de fotografen die prachtige resultaten weten te behalen met dit uitdagende objectief. De werkafstand, het verlies aan licht, en de extreem kleine scherptediepte maakt het moeilijk om goede resultaten te behalen. Persoonlijk hou ik van een hele kleine scherptediepte, maar dit was vaker te klein dan ik zou willen.

Levende insecten is een echte uitdaging, maar met statische onderwerpen, die niet bewegen, kun je op je gemak gaan experimenteren en fotograferen. Juist daar vond ik het gebruik van dit objectief te beperkt. Hoe vaak kun je een paardebloem zaadje fotograferen, of een druppel op een veer?

Focus stacking met de Canon MP-E65

Een kleine scherptediepte is leuk, maar het wordt pas heel interessant wanneer je die scherptediepte heel groot kunt maken. Er is een limiet van f/16 op de 41mm Working Distance wanneer je op 5x vergroting zit. Maar wat als je de scherptediepte kunt vergroten met focus stacking?

Meer over focusstacking is te lezen in
https://www.nandoonline.com/focus-stacking/

Hoewel focus stacking met landschapsfotografie relatief eenvoudig is, wordt het een heel ander verhaal wanneer je werkt met extreme macro. Ik vond een dode mestkever en heb deze geprobeerd te fotograferen met focus stacking.

Ik moet erbij vermelden dat de nodal slide die ik als macrorail gebruikt heb geen nauwkeurige bewegingen toelaat, maar zelfs dan nog viel het tegen om (hele) goede resultaten te behalen. Voor het stacken van de verschillende foto’s heb ik gebruik gemaakt van Photoshop, wat misschien niet de beste keuze is.

Misschien dat ik niet de juiste techniek gebruikt heb, of trucjes die het uiteindelijke resultaat kunnen verbeteren. Het heeft me in ieder geval geleerd dat dit een heel bijzondere en moeilijke techniek is die, wanneer goed uitgevoerd, tot verbluffende resultaten kan leiden.

Mijn conclusie over extreme macrofotografie

Wat ik geleerd heb tijdens de weken waarin ik met dit objectief heb gefotografeerd is, dat extreme macro niet mijn soort fotografie is. Ik kan enorm genieten van de beelden die andere fotograferen met dit objectief kunnen produceren, maar het ontbreekt me aan het geduld om hier dieper op in te duiken. Niettemin was het een leerzame ervaring.

De Canon MP-E65 is inmiddels een al wat ouder objectief. En hoewel de prestaties heel goed zijn voor wie ermee om kan gaan of kan leren gaan, er zijn inmiddels nieuwe objectieven op de markt gekomen die ook tot extreem grote vergrotingen kunnen gaan.

Alternatief voor de Canon MP-E65

Wie extreme macro interessant vindt, zou zeker ook eens kunnen gaan kijken naar objectieven zoals de Laowa Venus 25mm f/2.8 2.5-5X Ultra-Macro. Dit is een nieuwe generatie betaalbare objectieven die uitermate goed schijnen te presteren.