Fort van Breendonk

In Willebroek, in België, onder de rook van Antwerpen, ligt het Fort van Breendonk. Het fort maak van oorsprong deel uit van de Stelling van Antwerpen en heeft een grote rol gespeeld in de Eerste Wereldoorlog. Fort van Breendonk heeft echter een flinke gedaantewisseling ondergaan. Het werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in gebruik genomen als heropvoedingskamp voor het eigen volk, om ze klaar te stomen voor de Nazi-staat. Het fort onderging een laatste gedaantewisseling en werd de Hel van Breendonk: een verschrikking voor alle 3500 mensen die binnen de muren van het fort onmenselijk werden behandeld zoals alleen Nazi-Duitsland dat kon.

Het Fort van Breendonk is nu een Nationaal Monument. Het is het enige concentratiekamp in West-Europa dat intact is. Een bezoek aan dit fort is een bezoek aan een akelige bladzijde uit de geschiedenis. Pas wanneer de verhalen die nu binnen deze muren verteld wordt tot je doordringen komt het besef hoe akelig. Het is een vreemde gewaarwording wanneer je op een zonovergoten vrolijke dag de duisternis van de ingang betreedt. De hele geschiedenis van dit fort, dat een prominente rol in de Stelling van Antwerpen heeft gespeeld, wordt overschaduwd door de kille sinistere duisternis vol herinneringen aan gruwelijkheden.

De sfeer van deze plek is heel anders dan het bijna vredige Voormalig Kamp Westerbork, waar we vorig jaar een bezoek aan gebracht hebben. De paar muren in velden vol bloemen, en de verloren omheining van prikkeldraad staan in schril contrast met wat in Fort van Breendonk te zien is.

Het voelt vreemd, misschien zelfs ongepast om op een plaats als het Fort van Breendonk te fotograferen. Van de ene kant levert het krachtige beelden, die pas in zwartwit volledig tot hun recht komen. Van de andere kant levert het beelden op van een moment in de geschiedenis waar we niet trots op zijn, beelden waarvan het niet gepast lijkt om ze mooi te kunnen vinden. Met dit dubbele gevoel door de donkere gangen en zalen te lopen betekent voor mij veel plekken niet fotograferen die misschien vanuit fotografisch oogpunt veel mogelijkheden biedt. Niettemin hebben we redelijk wat foto’s genomen met de intentie om de sfeer vast te leggen die de verhalen binnen de muren vertellen. Maar ze moeten vooral leeg en verlaten zijn, stille getuigen.

Het is in mijn ogen verkeerd om te beweren dat de foto’s die ik gemaakt heb prachtig of mooi zijn. De gedachte aan wat ze laten zien is daar de schuld aan. Ik hoop echter wel dat ik dat wat ze laten zien goed in beeld heb gebracht. De hele set foto’s van het Fort van Breendonk zijn te bekijken via de volgende link: https://www.flickr.com/photos/nandoonline/sets/72157644916138501/