De witbalans zorgt ervoor dat je foto een goede kleur heeft. Staat de witbalans verkeerd, dan krijgt je foto een vervelende kleurzweem. Gelukkig kun je dit de camera helemaal zelf laten bepalen. Maar dat is niet altijd een goede keuze. In dit blogartikel vertel ik over het gebruik van witbalans.

Geschatte leestijd: 14 minuten

Wanneer we fotograferen is het in de meeste gevallen aan te raden om dat in raw beeldformaat te doen. De camera slaat de ‘ruwe’ sensordata op, samen met de instellingen die er op de camera ingesteld zijn. Daarmee maak je later in een raw editor het uiteindelijke jpeg plaatje dat je op internet laat zien of waar je een afdruk van laat maken.

Een van de voordelen van raw beeldformaat

Het mooie van raw bestanden is de mogelijkheid tot het aanpassen of corrigeren van een aantal instellingen die in eerste instantie op de camera ingesteld stonden. Een van die instellingen is de witbalans en dit is waarschijnlijk ook een van de meest gecorrigeerde waarde in een workflow met raw bestanden. We kunnen namelijk ongestraft de witbalans van een raw bestand veranderen.

De meesten zullen dan ook de camera zelf de witbalans instelling laten kiezen: de Auto Wit Balans die met de afkorting AWB wordt aangeduid. En waarom ook niet? We kunnen de witbalans die de camera heeft gekozen toch wel aanpassen. Dus waarom zouden we ons daar nog druk over maken?

Ik fotografeer al vele jaren met de witbalans standaard op “daglicht” wat neerkomt op ongeveer 5200K. Deze instelling wordt op de camera weergegeven met het icoontje van een zonnetje. Waarom ik dat doe wil ik in dit artikel uitleggen aan de hand van een aantal voorbeeldfoto’s die ik speciaal voor dit doel gemaakt heb. Voor ik dit doe ga ik eerst even kijken naar wat witbalans eigenlijk is. Dat wil ik slechts oppervlakkig doen, nèt voldoende voor wat ik in dit artikel wil vertellen.

Voor uitgebreide informatie over
witbalans en kleurtemperatuur
verwijs ik door naar het artikel
Is er verschil tussen kleurtemperatuur en witbalans?

Kleurtemperatuur

Het gebruik van de witbalans instellen is eigenlijk niets meer dan een kleurtemperatuur corrigeren. Kleurtemperatuur beschrijft de kleur licht die uitgestraald wordt door een “blackbody” bij een bepaalde temperatuur.

Dit is het beste voor te stellen als een stuk ijzer dat verhit wordt. Eerst zal het rood kleuren (roodgloeiend) en uiteindelijk wit (witheet). Elke uitgestraalde kleur staat voor een temperatuur. De zon is ook zo’n “blackbody” en de gelige kleur ontstaat omdat de temperatuur van de zon rond de 5600 K ligt. Zou de zon de helft kouder zijn, zo rond de 2800 graden, dan zou deze oranje van kleur zijn.

Op deze manier kunnen we een aantal kleurtemperaturen onderscheiden die allemaal in de temperatuurschaal van Kelvin worden weergegeven.

De icoontjes op de camera

Een aantal van deze kleurtemperaturen zien we terug als icoontjes bij de witbalansinstellingen op de camera (sla dit eventueel na in de gebruiksaanwijzing van de camera). Elke van deze instellingen houdt er rekening mee dat onder de verschillende omstandigheden de ‘kleur’ wit ook daadwerkelijk als wit op de foto komt. Daar komt dus de benaming witbalans vandaan: de witbalans corrigeert elke kleurafwijking veroorzaakt door een van de vele kleurtemperaturen. 

We kunnen de witbalans handmatig instellen via een van de voorgeprogrammeerde waarden in de camera, of het automatisch laten corrigeren via de AWB. Met een ijkkaart kunnen we het ook direct meten hoeveel we moeten corrigeren. Deze ijkkaart is echter geen grijskaart.

Wil je meer weten over de grijskaart,
lees er dan meer over in het artikel dat ik erover geschreven heb.
De werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart

Corrigeren van witbalans

In een raw editor kunnen we de witbalans heel eenvoudig aanpassen zonder dat er kwaliteitsverlies optreedt. Mocht de witbalans niet helemaal naar wens zijn, kun je de kleurtemperatuur in de gewenste waarde veranderen.

In sommige gevallen is het nog nodig om de groen/magenta correctie toe te passen. Dit kan nodig zijn omdat niet al het licht waarbij we fotograferen afkomstig is of overeenkomt met die “blackbody” waar ik het eerder al over had.

Het bijsturen van de AWB in de nabewerking

Deze mogelijkheid geeft de fotograaf de perfecte gelegenheid om de door de AWB van de camera ingestelde waarde bij te sturen. De fotograaf zit dus niet vast aan de programmatuur van de camera en kan eventuele fouten herstellen. Of de witbalans totaal veranderen om de foto een bepaalde tint of sfeer mee te geven. Perfect toch?

Er zit een ‘maar’ aan het gebruiken van de AWB van de camera. Vooral als er meerdere (of veel) foto’s onder wisselende lichtomstandigheden gemaakt worden. De AWB zal namelijk voor elke foto de kleurtemperatuur opnieuw bepalen en instellen.

Hierdoor ontstaat het risico dat een serie foto’s niet constant van kleur is; de één misschien iets warmer dan de andere, de andere misschien iets meer magenta dan de ene foto. Wanneer zo’n serie dan een post-processing ondergaat zal elke foto gecorrigeerd moeten worden naar een gewenste waarde. Die correctie is per foto verschillend omdat elke foto via de AWB een unieke waarde heeft gekregen.

Een vaste witbalans instellen

Als er een vaste witbalans ingesteld wordt zal in een serie foto’s de kleur ten opzichte van elkaar hetzelfde zijn. Hierdoor zal een correctie veel makkelijker worden. Maar wat belangrijker is; in sommige gevallen zullen kleurrijke foto’s ook daadwerkelijk kleurrijk blijven. Want het risico van AWB is, dat extreme kleuren teveel gecorrigeerd kunnen worden.

Ik heb een ochtend lang gefotografeerd in de Groote Peel; van de schemering tot ver na zonsopkomst. Alle foto’s heb ik bewust op AWB ingesteld om te laten zien wat voor verschillen er kunnen optreden als we de camera de witbalans laten bepalen.

Ter vergelijking heb ik de hele serie foto’s in Lightroom naar ‘daglicht’ gecorrigeerd, 5200K om precies te zijn. Dit is het zonnetje bij de witbalans instelling op de camera..

De voorbeelden

Geen consistente kleuren met de AWB

Het grote probleem is, dat bij elke foto door de AWB een unieke witbalans instelling heeft gekregen. De ene zit op 4000K, de andere op 4400K of zelfs 7000K. Het springt min of meer heen en weer terwijl de foto’s toch achter elkaar gemaakt zijn. Wat de AWB kiest wordt in veel gevallen beïnvloed door de kleur van het onderwerp in plaats van het bestaande licht. Het resultaat is dus het wegvangen van het sfeervolle licht waardoor er iets veel te neutraals achter blijft.

Over smaak valt natuurlijk niet te twisten; ik kan me voorstellen dat voor sommigen de voorkeur uitgaat naar de weergave met de AWB of misschien ergens in het midden. Maar het valt niet te ontkennen dat in sommige gevallen de weergave er compleet naast zit. Door bij het gebruik van de witbalans te kiezen voor een vaste instelling wordt het kleurverloop door de serie heen veel consequenter. Hierdoor ontstaat er eenheid waardoor een eventuele gewenste correctie bovendien makkelijker zal worden. De basis is simpelweg constant.

Dit werkt voor mij persoonlijk het prettigste. En mocht er een foto tussen zitten die niet helemaal naar smaak is, zoals bijvoorbeeld de laatste twee uit de bovenstaande serie, dan hoef ik maar in twee foto’s de witbalans aan te passen in plaats van tien foto’s. Op die manier gebruik ik de witbalans

Waarom daglicht

De reden waarom ik ervoor kies om de camera op “daglicht” in te stellen – het zonnetje – is heel eenvoudig. De wortels van mijn fotografie liggen in het analoge tijdperk; een tijd dat er met negatief film en diafilm werd gefotografeerd.

We hadden toen vrijwel geen keuze in ‘witbalans’: alle fotorolletjes die je in een winkel vond waren daglichtfilm. Er bestond wel zoiets als kunstlicht film, maar die kun je vaak alleen op bestelling krijgen.

De enige voorkeur in kleurtoon van de film was het kiezen voor een bepaald merk. Kodak gaf wat gelere tinten (neutraal), Fuji leunde tegen het groen aan (warm) en bij Agfa voelde de foto’s wat blauwer (koel). Maar ondanks dat bleef je met daglichtfilm fotograferen, of het nu in de schemering was, of tijdens de warme kleuren van een zonsondergang.

Door nu continu met de witbalans op “daglicht” te fotograferen bereik ik min of meer hetzelfde als vroeger, uit de tijd van de fotorolletjes. En dat bevalt me uitstekend.

Niet alleen maar daglicht

Natuurlijk gebruik ik ook andere witbalans instellingen. Er zijn altijd gelegenheden dat de instelling “daglicht” simpelweg niet werkt en niet het gewenste resultaat oplevert. Een heel voor de hand liggende situatie is zonder flits fotograferen in een omgeving met alleen kunstlicht. In die situatie zal de camera op “kunstlicht” gezet moeten worden, wat neerkomt op ongeveer 3000K.

Ook hier geld dat de AWB de witbalans elke foto opnieuw bepaald en dus niet constant hetzelfde is. Hoewel kunstlicht vaak niet verandert, hangt de kleur heel erg af van bijkomstige lichtbronnen, reflecties, of zelfs kleding van mensen die je fotografeert.

Maar ook nachtfotografie vereist een andere witbalans instelling. Hiervoor is een witbalans instelling nodig die varieert tussen de 3400K en 4000K, wat ook weer geheel afhankelijk is van de hoeveelheid kunstlicht die aanwezig is.

Over het algemeen is het bijzonder moeilijk om een juiste witbalans te vinden wanneer kunstlicht en natuurlijk licht samen komen. De twee bovenstaande foto’s laten zien wat er gebeurd. Bij de bovenste, waar de witbalans op 3400K staat, is de lucht onwerkelijk blauw en het kasteel mooi neutraal van kleur.

In de onderste, met de witbalans rond de 4000K, is de kleur van kunstlicht duidelijk aanwezig maar blijft de foto een meer natuurlijke uitstraling houden omdat de lucht geen onwerkelijk blauwe kleur heeft.

Ook in deze situaties heb ik geen vertrouwen in de AWB en kies ik heel bewust voor een witbalans instelling. Hierdoor blijft de fotoserie gelijk van kleur waarbij ik later altijd bij kan regelen indien nodig.

AWB is onvoorspelbaar

Wat ik nog wil vertellen over de AWB is, dat het resultaat erg afhankelijk van de gebruikte software is. De bovenstaande voorbeelden zijn bewust gefotografeerd met AWB ingesteld op de camera.

Wanneer ik de AWB door bijvoorbeeld Adobe Lightroom laat bepalen is het resultaat compleet verschillend dan wat een Canon camera instelt. Ik kan me voorstellen dat de resultaten van andere camera merken en software pakketten ook van elkaar kunnen verschillen.

Hiermee is het direct duidelijk dat de interpretatie van een witbalans voor een foto niet alleen afhankelijk is van de camera die je gebruikt, maar ook de gebruikte software in combinatie met je onderwerp. Dat maakt het uiteindelijk resultaat volkomen oncontroleerbaar en is het aan de fotograaf om te beoordelen of de instelling naar wens is. Door met één vaste witbalans instelling te fotograferen voorkom je ongewilde of ongewenste interpretaties.

Lees meer over de verschillende van
witbalans en kleurtemperaturen van verschillende camera’s
Witbalans in de camera vergeleken met Lightroom

Een kwestie van smaak

Natuurlijk is alles een kwestie van smaak. En een kwestie van wat jij als fotograaf het prettigste vindt. Dit artikel is dan ook niet bedoelt om de Auto Wit Balans af te doen als slecht of onbetrouwbaar, maar puur om te laten zien hoe ik te werk ga om mijn de uitstraling van mijn resultaten zo consequent mogelijk te houden. Bovendien, doordat ik fotografeer in raw bestandsformaat heb ik altijd nog de mogelijkheid om te corrigeren als het me niet bevalt.

Hoe stel jij je witbalans op de camera in? Heb je een vaste waarde of vertrouw je op de autowitbalans? Laat het weten in een reactie onder dit bericht.