Grijsverloopfilters of toch geen filters

Werken met grijsverloopfilters – deel 3

Wanneer je een landschap fotografeert kan het gebeuren dat je dynamisch bereik te groot is. Dat zie je doordat de lucht veel te licht is als de belichting op de voorgrond ingesteld wordt, of de voorgrond te donker is wanneer je de belichting op de lucht in stelt. In dat geval sta je voor een keuze: gebruik van grijsverloopfilters of toch geen filters. Met dit artikel laat ik zien dat je soms beter geen filters kunt gebruiken.

In de vorige twee delen over het werken met grijsverloopfilters heb ik laten zien hoe je de sterkte van het filter bepaald, en wanneer je een soft, medium of hard grijsverloop moet kiezen. Maar soms zijn er situaties dat het beter is om geen grijsverloopfilter te gebruiken.

Het alternatief voor een grijsverloopfilter – deel 1

Van alle filters die je voor je landschapsfoto kunt kopen, is het grijsverloopfilter heel goed in de nabewerking te imiteren. Mits je belichting helemaal binnen het dynamisch bereik zit. Dat betekent dat je in Lightroom of Photoshop, of welk programma je ook gebruikt voor je nabewerking, een verloop kunt toevoegen waarbij een deel van de foto in helderheid verminderd wordt.

Is het dynamisch bereik van je landschap groter dan wat de camera aan kan, dan is het alternatief natuurlijk een HDR opname. Dit vergt vooraf een goede voorbereiding, zodat je voldoende foto’s hebt om later samen te voegen.

Je kunt kiezen tussen ronde filters of een filtersysteem.
Ik help je kiezen als je niet goed weet welke het meest voor jou geschikt zijn.
Lees mijn blogbericht of de keuze tussen Ronde filters of een filtersysteem

Als het grijsverloopfilter geen zin heeft

Er zijn situaties waarin een grijsfilter helemaal, of bijna helemaal geen zin heeft. Een daarvan is een zonsondergang of zonsopkomst, waarbij de zon vol in beeld is. In deze situatie is het dynamisch bereik zo groot, dat geen enkel grijsverloopfilter voldoende sterk is.

Er zijn nog meer situaties dat een grijsverloopfilter niet het resultaat oplevert wat je graag zou willen.

In het geval dat er geen rechte horizon is

Elk verloop dat je bij een grijsverloopfilter aantreft is een recht geleidelijk verloop. Dit werkt perfect bij een horizon waarbij er weinig tot niets door die overgang heen steekt. Alles wat boven de horizon uit steekt, zal dus ook een verloop in helderheid krijgen.

Bij een silhouet is dit nog niet zo erg. Het wordt lastiger wanneer dit gebouwen, bomen of bergen zijn. Met andere woorden, bij een oneffen horizon werkt het grijsverloop minder goed, of zelfs helemaal niet.

Als je een water in je beeld hebt

Niets is zo mooi als een mooie waterpartij in je landschapsfoto. Met een beetje geluk spiegelt het een mooie wolkenlucht. Die spiegeling is altijd donkerder dan de lucht zelf. Dit komt omdat je de lucht ziet via het water. Door die reflectie verlies je een of meerdere stops licht.

Wanneer je een grijsverloopfilter gebruikt om de lucht donkerder of dreigender te maken, pas dan op dat je de lucht niet te donker maakt. Niets is zo vreemd als water dat veel lichter is dan de lucht.

Heb je een waterpartij die zo’n groot deel van je foto inneemt, dat er alleen nog een smalle horizon met objecten te zien is, dan heeft het filter al helemaal geen zin.

Nadelen van grijsverloopfilters

Er zijn nog een aantal nadelen aan een grijsverloopfilter. Deze kunnen het gebruik minder leuk, of zelfs wat ongemakkelijk maken. Het zijn dingen waarmee je rekening moet houden.

Groot en omvangrijk

Grijsverloopfilters zijn lange stukken glas of plastic die zo zijn gemaakt dat de plek van het verloop in de foto veranderd kan worden. Dit betekent dat de filters groot en omvangrijk zijn. De standaard filters meten 10 x 15 centimeter, maar je hebt er ook die nog een maat groter zijn.

Je hebt een filterhouder nodig om flexibel genoeg te zijn bij het plaatsen. Dit neemt allemaal plaats in. Heb je bovendien een ultra-groothoek objectief, dan kan dit wel eens betekenen dat je die extra grote maat filters nodig hebt.

Kortom, je zult een aparte filtertas nodig hebben om die filterhouder, verloopringen, en de filters zelf mee te nemen. Dit komt natuurlijk bovenop de apparatuur komt die je al in je tas hebt. Het kost ruimte, en is extra gewicht.

Heel kostbaar

Filters moeten van hoog kwalitatief glas zijn gemaakt wil je garant staan voor een goed beeld. Het liefst wil je ook stevige filters die tegen een stootje kunnen. Moderne filters hebben die kenmerken, maar dat betekent wel dat ze in veel gevallen heel duur zijn. Een bedrag van 100 tot 150 euro voor een grijsverloopfilter is geen uitzondering.

Wil je een set grijsverloopfilters voor diverse situaties hebben, dan betekent dit een flinke investering. Er zijn weliswaar goedkopere filters te verkrijgen, maar die leveren een achteruitgang in beeldkwaliteit op, die soms heel extreem kan zijn.

Ik maak gebruik van de Red Diamond filters van het merk Haida, samen met de M10 filterhouder: een perfecte kwaliteit filter en een heel fijne filterhouder.
Zoek je nog filters, dan zijn de Haida filters een goede keuze
Lees mijn review van het Haida M10 filtersysteem.

Flares en reflecties

Het gebruik van een filter betekent dat je een extra glaasje voor je objectief zet, soms zelfs twee of drie. Elk extra glas voor je objectief geeft extra kans op flares en reflecties in je beeld. Zeker wanneer je meerdere filters gebruikt, en het licht in, of schuin in het filter schijnt.

De mate van flares en reflecties hangt af van de kwaliteit van je filter, maar ook van de hoek van het licht. Sommige filters hebben een heel goede coating die flares kan voorkomen. Maar coatings kunnen ook als spiegel werken, waardoor de letters op je objectief in het glas gespiegeld worden.

Het alternatief voor een grijsverloopfilter – deel 2

Laat ik nog even terugkomen bij het alternatief voor grijsverloopfilters: software. Het toevoegen van een verloopfilter in je favoriete fotobewerkingsprogramma geeft in de meeste gevallen hetzelfde resultaat als bij een fysiek grijsverloopfilter tijdens het fotograferen.

Heb je echter een horizon die niet recht is, dan biedt de software mogelijkheden die je bij echte filters niet hebt. Je kunt met maskers het verloop zo ‘tekenen’ dat het de oneffen horizon volgt. Het is zelfs mogelijk om je grijsverloop ook een waterpartij toe te passen, zodat een spiegeling de juiste helderheid krijgt die bij de lucht past.

Natuurlijk is het gebruik van een belichtingstrapje en HDR technieken dè manier om alles binnen het dynamisch bereik te krijgen, ongeacht hoe de verdeling tussen licht en donker in de foto is.

Of toch een grijsverloopfilter?

Als er zoveel nadelen aan grijsverloopfilters kleven, waarom zou je dan een hele grote investering maken om ze vervolgens niet altijd te kunnen gebruiken? Dit is een terechte vraag die alleen een heel persoonlijk antwoord mogelijk maakt.

In mijn geval is het gebruik van grijsverloopfilters, net als alle andere filters, een manier om heerlijk met mijn fotografie bezig te zijn. Vooral bij het fotograferen van landschappen levert het veel plezier op. Het is fijn om ter plekke de belichting zo goed mogelijk te krijgen.

Het gebruik van filters motiveert ook om minder gehaast bezig te zijn. Je moet te tijd nemen om alles naar wens te krijgen. Dit geeft ook meer tijd om van je omgeving te genieten. Uiteindelijk kan het zelfs leiden tot ideeën voor andere composities.

Toch tref ik regelmatig situaties aan dat het gewoon beter is om mijn grijsverloopfilters niet te gebruiken. De redenen staat in dit artikel opgesomd. Of ik gebruik ze gewoon niet omdat ik er dan even geen zin in heb. Dat kan natuurlijk ook.

Heb je interesse in grijsverloopfilters,
kijk dan op www.omnifoto.nl voor een set Haida M10 filters.
Geef dan tevens mijn naam door bij de bestelling voor een aardigheidje bij je bestelling.

En jij? Gebruik jij grijsverloopfilters in je fotografie? Ik ben benieuwd naar je ervaringen, en de reden waarom je ze wel, of juist niet gebruikt. Laat het weten in een reactie onder dit bericht.

---