Handleiding voor het statief – deel 2: Stabiliteit

Iedereen weet wat een statief is.  Het is een driepoot (vandaar de Engelse naam “tripod”) waarop een camera gemonteerd kan worden. Er worden drie poten gebruikt omdat de “driehoek” die door de poten gevormd wordt de meeste stabiliteit geeft. Deze handleiding voor het statief is deel 2, en gaat over stabiliteit.

Geschatte leestijd: 17 minuten

Een invasie van tripods op een bergtop in de Franse Auvergne tijdens mijn Masterclass Landschapsfotografie
Een invasie van tripods op een bergtop in de Franse Auvergne tijdens mijn Masterclass Landschapsfotografie

We gebruiken een statief liever niet. Het groot, onhandelbaar, zwaar en het opzetten is een hoop gedoe.  Toch ontkomen we er soms niet aan en wordt het een noodzakelijk kwaad. We hebben een statief nodig wanneer sluitertijden zo lang worden dat er niet meer uit de hand gefotografeerd kan worden. Om redenen wordt vaak het besluit genomen om niet teveel geld aan een statief uit te geven, en vreemd genoeg is het juist daarom dat het statief tot een van de meest vervloekte hulpmiddelen behoort.

Met het statief op weg naar een locatie. Het advies is om nooit op deze manier met je camera op statief te lopen. Stel dat de camera eraf valt... (foto: Hetwie)
Met het statief op weg naar een locatie. Het advies is om nooit op deze manier met je camera op statief te lopen. Stel dat de camera eraf valt… (foto: Hetwie)

Ik vind een statief een fantastisch hulpmiddel dat mogelijkheden biedt die anders onmogelijk zijn. Het brengt rust in de fotografie van landschappen, en geeft kans om zonder belemmering met lange sluitertijden te fotograferen of om juist heel nauwkeurig te werken. De sleutel tot het prettig gebruik van een statief is de juiste manier van opzetten. Bovendien zal een goed en vooral stevig statief zeer zeker veel frustraties voorkomen.

Deze handleiding voor een statief heb ik daarom in drie artikelen opgesplitst, als ware voor elke poot van je tri-pod één artikel;

  1. het opzetten van een statief
  2. het stabiel houden van een statief
  3. het kiezen van het juiste statief

In dit artikel bekijken we manieren om het statief stabiel te laten staan.

Wil je weten hoe je een statief schoon maakt?
Lees dan mijn artikel Een statief schoonmaken

Het stabiel houden van een statief

In het eerste artikel heb ik uitgelegd hoe je het makkelijkst kunt werken met een statief. Ik liet zien dat het opzetten pas moet gebeuren wanneer je weet waar en op welke hoogte je de camera wilt hebben. Dit kan betekenen dat de plek waar je het statief wilt neerzetten niet de meest makkelijke plek is.

Daarom is het belangrijk om met een aantal dingen rekening te houden, zodat je zeker bent dat de kans dat het statief met camera omvalt zo klein mogelijk is. Maar je wilt ook dat het statief stevig staat en niet beweegt tijdens de foto.

Het stevig en stabiel plaatsen van een statief is heel erg belangrijk. Je wil tenslotte niet dat je kostbare apparatuur omvalt of - in dit geval - wegspoelt.
Het stevig en stabiel plaatsen van een statief is heel erg belangrijk. Je wil tenslotte niet dat je kostbare apparatuur omvalt of – in dit geval – wegspoelt.

Sommige van de aandachtspunten lijken voor de hand te liggen, maar het is heel erg makkelijk om een belangrijk punt ter plekke over het hoofd te zien. Het zijn de tien geboden van het opzetten van een statief.

1 – Zet de poten uit elkaar tot de aanslag

De meeste stabiliteit verkrijg je als de driehoek die gevormd wordt door de uitgeklapte poten maximaal is. Daarom moet je zorgen dat je ze uit klapt tot aan de aanslag en die indien nodig goed vergrendelt. Het voorkomt dat een of meerdere  poten verder weg glijden tijdens het fotograferen. Zeker als je de poten onder een grote hoek hebt staan wordt dat risico groter.

Zorg dat de poten uitgeklapt zijn tot aan de aanzet, Links is fout en leidt tot instabiliteit en kans op omvallen, rechts is goed en stabiel.
Zorg dat de poten uitgeklapt zijn tot aan de aanzet, Links is fout en leidt tot instabiliteit en kans op omvallen, rechts is goed en stabiel.

Natuurlijk is het ook mogelijk om de poten te behoeden voor wegglijden door ze in het zand, gras of modder te steken, of misschien tegen een steen aan te zetten.

2 – Zet het middenstuk zo horizontaal mogelijk

Een statief bestaat uit een basisplaat waarop de camera (via een balhoofd, driewegkop of schommelkop) gemonteerd wordt, en de poten. Het is aan te raden om bij het opzetten die basisplaat zo horizontaal mogelijk te houden. Indien nodig kun je een of twee poten in een andere hoek zetten en zover als nodig uitschuiven om dit te bereiken.  Exact horizontaal zetten is niet per se nodig, uitgezonderd bij het maken van panorama’s, maar het is goed om dit indien mogelijk zoveel mogelijk te doen.

Door de basisplaat horizontaal te houden met het opzetten wordt het gewicht optimaal over de poten verdeeld en zal de camera het meest stabiel zijn.

Dit is geen goed idee. Het statief helt zo ver over dat een klein tikje al voldoende kan zijn om het om te laten vallen.
Dit is geen goed idee. Het statief helt zo ver over dat een klein tikje al voldoende kan zijn om het om te laten vallen.
De juiste manier is de statiefplaat zo horizontaal mogelijk. Bereik dit door de spreidstand en lengte van de poten te variëren. Zo bereik je de beste stabiliteit
De juiste manier is de statiefplaat zo horizontaal mogelijk. Bereik dit door de spreidstand en lengte van de poten te variëren. Zo bereik je de beste stabiliteit

3 – Probeer je camera met lens zoveel mogelijk in balans te houden

Door de camera en objectief zoveel mogelijk boven het balhoofd of driewegkop te plaatsen is de balans het beste.  Dat is de reden waarom grote, zware objectieven een statiefgondel hebben, zodat het centrum van zwaartekracht zoveel mogelijk boven de middenplaat van het statief zit. Heb je een lang zwaar objectief maar geen statiefgondel, dan moet je extra opletten dat het gewicht van het objectief het statief niet mee trekt en laat omvallen. Een statiefpoot evenwijdig onder het objectief plaatsen zou dan mogelijk zijn.

Een reklame boodschap
Zorg voor balans; gebruik een statiefgondel bij lange objectieven... daar is het voor bedoeld.
Zorg voor balans; gebruik een statiefgondel bij lange objectieven… daar is het voor bedoeld.

Pas op met fotograferen in portrait stand. Je camera kantelt in dat geval en komt naast het midden van het statief te hangen.  Bij een grote en zware camera zal het statief opzij getrokken worden. Heb je het statief stabiel staan, dan zal dat geen probleem zijn (punt 1, 2, 8). Een statiefpoot plaatsen onder de kant waar de camera hangt kan ook extra stabiliteit opleveren. Indien je vaak in de portrait stand fotografeert, kan het interessant zijn om een L-bracket te overwegen.

Fotograferen in de portrait stand hoeft geen probleem te zijn, maar hou er rekening mee dat de camera (met objectief)
Fotograferen in de portrait stand hoeft geen probleem te zijn, maar hou er rekening mee dat de camera (met objectief) “langs” het statief komt te hangen; zorg dat een van de poten hieronder staat om omvallen te voorkomen. Of gebruik een L-bracket.

4 – Pas op met spreidstand en uitgeschoven statiefpoten

Als je de spreidstand van een statief gebruikt om laag bij de grond te komen, zorg er dan voor dat je de statiefpoten niet te ver uitgeschoven hebt. Soms is het noodzakelijk, maar probeer het altijd te voorkomen. Het combineren van maximaal uitgeschoven poten en een maximale spreidstand zal juist minder stabiliteit opleveren aangezien de poten een verende werking kunnen krijgen. Zoek een balans tussen uitschuiven van de poten en de hoek waaronder je ze zet.

Deze manier levert geen stabiliteit op; de poten zijn onnodig ver uitgeschoven en zo neergezet dat het risico ontstaat dat je poten door het gewicht van de camera doorveren, of zelfs breken. (foto geplaatst met toestemming van de geportreteerde)
Deze manier levert geen stabiliteit op; de poten zijn onnodig ver uitgeschoven en zo neergezet en gelegd dat het risico ontstaat dat je poten door het gewicht van de camera door gaan veren, of in het slechtste geval zelfs breken. (foto geplaatst met toestemming van de geportretteerde)

 5 – Schuif bij voorkeur altijd de onderste poten het eerste uit

Hoewel de onderste poten de dunste poten zijn, en in theorie minder stabiliteit geven dan wanneer je de bovenste, dikste poten uitschuift, geef ik toch het advies die onderste als eerste uit te schuiven, om twee redenen. De eerste is een stukje gemak; mocht je de hoogte van het statief iets willen aanpassen, dan hoef je niet helemaal naar de grond te reiken om de vergrendeling van de poten los te maken. Probeer maar eens de poten te verlengen als de vergrendeling bij de grond zit. Je moet dan je statief optillen om erbij te kunnen. De tweede reden is bij het gebruik in water, modder of sneeuw. Tenzij je heel diep in het water zit, zal het vergrendeling mechanisme een stuk droger en schoner blijven.

Door de onderste poten als eerste uit te schuiven kun je voorkomen dat de ontgrendeling in het water terecht komt, maar je kunt nu ook makkelijker het statief iets hoger zetten zonder dat je ver (laag) moet reiken om bij de ontgrendeling te kunnen.
Door de onderste poten als eerste uit te schuiven kun je voorkomen dat de ontgrendeling in het water terecht komt, maar je kunt nu ook makkelijker het statief iets hoger zetten zonder dat je ver (laag) moet reiken om bij de ontgrendeling te kunnen.

6 – Gebruik bij voorkeur geen middenzuil

Een middenzuil geeft de mogelijkheid om net dat beetje extra hoogte te bereiken. Vooral de (kleine en lichte) reisstatieven hebben een middenzuil. Hoewel dit erg handig kan zijn, is een middenzuil erg trillings gevoelig. Vergelijk het met een vlaggenmast in de wind; hoe hoger de middenzuil komt,  hoe meer deze kan bewegen. Zeker als er een flinke of zware camera bovenop aan het balanceren is. Een middenzuil is als noodgeval, als het niet anders kan.

Probeer het gebruik van de middenzuil te voorkomen. Dit gaat altijd ten koste van de stabiliteit. In dit voorbeeld is het beter om de poten iets hoger te zetten.
Probeer het gebruik van de middenzuil te voorkomen. Dit gaat altijd ten koste van de stabiliteit. In dit voorbeeld is het beter om de poten iets hoger te zetten.

7 – Gebruik schotels in zand, of bekertjes, of CDtjes  als onderzetter

Wanneer het statief in sneeuw, zand of modder moet staan, kunnen de poten langzaam verder wegzakken. Vooral aan zee, waar de branding continu het zand laat bewegen, is dit een vervelend probleem. Door het oppervlak van de poten te vergroten kan het wegzakken (deels) voorkomen worden. Sommige statieven hebben daar speciale schotels voor, maar je statiefpoot in een wegwerpbekertje of op een CD te zetten kan ook; een eenvoudige maar doeltreffende manier om te voorkomen dat je poten wegzakken. Zorg er wel voor dat je dit soort hulpmiddelen niet als afval laat slingeren wanneer je klaar bent met fotograferen.

Vooral bij nat zand, maar ook bij modder, willen statieven wel eens wegzakken. Blijf hier altijd alert op want dit kan een statief uit balans brengen waarna het om valt.
Vooral bij nat zand, maar ook bij modder, willen statieven wel eens wegzakken. Blijf hier altijd alert op want dit kan een statief uit balans brengen waarna het om valt. Zeker aan zee, met de branding, kan dit snel gebeuren.
Sommige statieven hebben schoteltjes als accessoire die zorgen voor een groter oppervlak, en een kleinere kans op het wegzakken. Heb je geen schoteltjes, gebruik dan een platte steen, een CD'tje of wegwerp bekertjes waar je de statiefpoot in zet.
Sommige statieven hebben schoteltjes als accessoire die zorgen voor een groter oppervlak, en een kleinere kans op het wegzakken. Heb je geen schoteltjes, gebruik dan een platte steen, een CD’tje of wegwerp bekertjes waar je de statiefpoot in zet.

8 –Zet twee poten tegen de wind in

Indien het statief in een sterke wind of storm staat, moet er extra rekening gehouden worden met de stabiliteit. Natuurlijk is een goede spreidstand van de poten belangrijk zodat het statief niet omvalt. Door twee poten tegen de windrichting in te zetten, en één poot met de wind mee, zorg je voor veel extra stabiliteit; de wind zal meer moeite hebben om het statief over die ene poot te tillen. Je kunt de positie van de poten zo ook kiezen bij stromend water, of in de branding.

Dit strategisch plaatsen van statiefpoten betekent echter niet dat je volkomen veilig bent tegen het omvallen maar het geeft iets meer zekerheid. Hoe dan ook blijf in dit soort situaties altijd alert en laat je statief niet in de steek.

Op open vlaktes kan de wind aardige snelheden ontwikkelen, zeker bij storm. Laat je statief niet omwaaien en zet één poot met de windrichting mee, en twee poten tegen de windrichting in.
Op open vlaktes kan de wind aardige snelheden ontwikkelen, zeker bij storm. Laat je statief niet omwaaien en zet één poot met de windrichting mee, en twee poten tegen de windrichting in.
De kracht van het water kan een statief makkelijk omgooien. Maar door een poot met de richting van het stromende water te zetten wordt die kans wel kleiner. Blijf echter wel alert.
Net als de wind kan de kracht van het water een statief gemakkelijk omgooien. Maar door een poot in de richting van het stromende water te zetten wordt die kans wel kleiner. Blijf echter wel alert. Een grote golf weet elk statief om te gooien.

9 – Verzwaar het statief met een tas

Veel statieven hebben een haak onder de basisplaat of middenzuil die geschikt is om een fototas aan te hangen. Hiermee verzwaar je het statief waardoor er in principe minder kans is dat het statief om valt; je trekt het in feite naar beneden. Voorwaarde is wel dat alles in balans staat.

Maar pas op met het op deze manier verzwaren van het statief. Een klein beetje wind kan een cameratas laten schommelen en als die schommelende beweging te erg wordt kan dit nadelig zijn voor de stabiliteit. Indien het heel erg hard waait zou een schommelende tas het statief zelfs kunnen omtrekken. Maar bedenk ook dat je de tas niet aanraakt, of er iets uit haalt wanneer er een foto gemaakt wordt. Elke beweging van de tas heeft invloed.

Een tas gebruiken om het statief te verzwaren, zodat het stabieler blijft staan. Maar pas op dat de tas niet in de wind gaat bewegen, want deze beweging zorgt ervoor dat het statief niet langer stabiel staat.
Een tas gebruiken om het statief te verzwaren, zodat het stabieler blijft staan. Maar pas op dat de tas niet in de wind gaat bewegen, want deze beweging zorgt ervoor dat het statief niet langer stabiel staat.

Wil je de haak gebruiken om je statief stevig op de grond te trekken? Dan kun je beter gebruik maken van een touw. Haak het ene eind om je statiefhaak en ga op het strakgetrokken uiteinde staan (of haak het touw strak aan een fototas op de grond). Zorg ervoor dat het touw continu gespannen staat voor een optimale werking.

10 – Pas op het maximaal toelaatbare gewicht

Een statief heeft een maximaal toelaatbaar gewicht. Een balhoofd, driewegkop of schommelkop heeft ook een maximaal toelaatbaar gewicht. Welke van deze twee laagste is, is bepalend hoe zwaar je apparatuur mag zijn. Ga daar ook niet overheen, aangezien overgewicht nadelig werkt voor trillingen en bewegingen van je opstelling. Hou ook rekening met het gewicht van je tas wanneer je die aan de statiefhaak hebt hangen. In dat geval moet het gewicht van de tas bij dat van de camera en het objectief opgeteld worden om te voorkomen dat de poten het begeven.

Zorg ervoor dat je statief niet te licht is voor de apparatuur die je gebruikt. Het formaat statief in de foto is natuurlijk overdreven, maar het geeft wel het idee.
Zorg ervoor dat je statief niet te licht is voor de apparatuur die je gebruikt. Het formaat statief in de foto is natuurlijk overdreven, maar het geeft wel goed aan dat het gewicht van de combinatie te groot is voor dit kleine statiefje.

11 – En wat nog meer…

Natuurlijk blijft het niet bij tien aandachtspunten, die ik ook wel de tien geboden wil noemen. Elke situatie is uniek, en soms moet je een van de geboden negeren om toch die ene foto te kunnen maken. Blijf dan altijd alert op stabiliteit en veiligheid. Geen enkele foto is een fatale val van de camera, of jezelf waard.

Bepaal zelf tot hoever je wilt gaan met het opstellen van een statief. Maar hou wel rekening met de grenzen.
Bepaal zelf tot hoever je wilt gaan met het opstellen van een statief. Maar hou wel rekening met de grenzen (foto: Hetwie).

Je moet op een statief kunnen vertrouwen, maar dat kan alleen als je zelf zorgt voor een juist gebruik. Dit betekent niet alleen dat je ervoor moet zorgen dat de statiefpoten goed vergrendeld zijn of dat de camera stevig op de aansluiting zit, het betekent ook dat je regelmatig moet controleren of een balhoofd, driewegkop of schommelkop stevig vast zit en dat alle schroeven en imbus moertjes naar behoren vast zitten. Voorkomen is beter dan genezen.

Een slecht bevestigde koppelplaat

Lees zeker de waarschuwing die ik eerder al eens geschreven heb in het blog “Hoogmoed komt voor de val.”

Een laatste waarschuwing

Velen hebben mij rond zien lopen, of foto’s gezien van mij terwijl ik statief met camera erop over de schouder heb hangen. Hoewel ik dit altijd doe,  wil ik iedereen voor deze manier van rondlopen waarschuwen: DOE HET NIET. Neem het risico gewoon niet, en doe mij niet na. Haal de camera van je statief als je van plek naar plek loopt. En ik dan? Ik ben gewoon eigenwijs.

Wees verstandig en doe niet wat ik hier doe: rondlopen met de camera op het statief.
Wees verstandig en doe niet wat ik hier doe: rondlopen met de camera op het statief.

Advertentie
adsense
Abonneer
Laat het weten als er
guest

9 Reacties
Nieuwste
Oudste
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
PhiL
PhiL
2 jaren geleden

Ik heb een goedkoop lichtgewicht 180cm statief dat ingeklapt netjes binnenin de rugzak past. Voor hoge camera positie gebruik ik dan de image stabelizer van de camera om wiebel te compenseren. Dus voor mij is een dure statief niet echt nodig als ik bijv de uitgetrokken middenzuil nodig heb.

trackback
4 jaren geleden

[…] geeft de mogelijkheid tot gebruik van langere sluitertijden zonder gevaar voor bewegingsonscherpte. Het statief moet stabiel zijn. Let er ook op dat de camera stevig op het statief staat, want dat zie ik nog wel eens anders […]

trackback
4 jaren geleden

[…] geeft de mogelijkheid tot gebruik van langere sluitertijden zonder gevaar voor bewegingsonscherpte. Het statief moet stabiel zijn. Let er ook op dat de camera stevig op het statief staat, want dat zie ik nog wel eens anders […]

vonkske
vonkske
6 jaren geleden

Nog eens leuk om te herhalen wat ik als verworven kennis beschouwde..

John
John
6 jaren geleden

Mooie handleiding Nando. Wat betreft je laatste waarschuwing, ik deed het ook altijd, statief over mijn schouder met camera erop.
Het is bij mij toch een keer gebeurt dat de schroef waar het balhoofd mee vast zit is afgebroken. En nog geen eens met mijn zwaarste lens. Gelukkig kon ik de camera met lens redden en heb verder geen schade hier aan over gehouden. Maar dit gebeurt mij niet nog een keer.

trackback
6 jaren geleden

[…] het stabiel zetten en houden van een statief […]