Iedereen weet wat een statief is. Het is een driepoot (vandaar de Engelse naam “tripod”) waarop een camera gemonteerd kan worden. Er worden drie poten gebruikt omdat de “driehoek” die door de poten gevormd wordt de meeste stabiliteit geeft. Deze handleiding voor het statief is deel 2, en gaat over stabiliteit.
Geschatte leestijd: 17 minuten
We gebruiken een statief liever niet. Het groot, onhandelbaar, zwaar en het opzetten is een hoop gedoe. Toch ontkomen we er soms niet aan en wordt het een noodzakelijk kwaad. We hebben een statief nodig wanneer sluitertijden zo lang worden dat er niet meer uit de hand gefotografeerd kan worden. Om redenen wordt vaak het besluit genomen om niet teveel geld aan een statief uit te geven, en vreemd genoeg is het juist daarom dat het statief tot een van de meest vervloekte hulpmiddelen behoort.
Ik vind een statief een fantastisch hulpmiddel dat mogelijkheden biedt die anders onmogelijk zijn. Het brengt rust in de fotografie van landschappen, en geeft kans om zonder belemmering met lange sluitertijden te fotograferen of om juist heel nauwkeurig te werken. De sleutel tot het prettig gebruik van een statief is de juiste manier van opzetten. Bovendien zal een goed en vooral stevig statief zeer zeker veel frustraties voorkomen.
Deze handleiding voor een statief heb ik daarom in drie artikelen opgesplitst, als ware voor elke poot van je tri-pod één artikel;
- het opzetten van een statief
- het stabiel houden van een statief
- het kiezen van het juiste statief
In dit artikel bekijken we manieren om het statief stabiel te laten staan.
Wil je weten hoe je een statief schoon maakt?
Lees dan mijn artikel Een statief schoonmaken
Het stabiel houden van een statief
In het eerste artikel heb ik uitgelegd hoe je het makkelijkst kunt werken met een statief. Ik liet zien dat het opzetten pas moet gebeuren wanneer je weet waar en op welke hoogte je de camera wilt hebben. Dit kan betekenen dat de plek waar je het statief wilt neerzetten niet de meest makkelijke plek is.
Daarom is het belangrijk om met een aantal dingen rekening te houden, zodat je zeker bent dat de kans dat het statief met camera omvalt zo klein mogelijk is. Maar je wilt ook dat het statief stevig staat en niet beweegt tijdens de foto.
Sommige van de aandachtspunten lijken voor de hand te liggen, maar het is heel erg makkelijk om een belangrijk punt ter plekke over het hoofd te zien. Het zijn de tien geboden van het opzetten van een statief.
1 – Zet de poten uit elkaar tot de aanslag
De meeste stabiliteit verkrijg je als de driehoek die gevormd wordt door de uitgeklapte poten maximaal is. Daarom moet je zorgen dat je ze uit klapt tot aan de aanslag en die indien nodig goed vergrendelt. Het voorkomt dat een of meerdere poten verder weg glijden tijdens het fotograferen. Zeker als je de poten onder een grote hoek hebt staan wordt dat risico groter.
Natuurlijk is het ook mogelijk om de poten te behoeden voor wegglijden door ze in het zand, gras of modder te steken, of misschien tegen een steen aan te zetten.
2 – Zet het middenstuk zo horizontaal mogelijk
Een statief bestaat uit een basisplaat waarop de camera (via een balhoofd, driewegkop of schommelkop) gemonteerd wordt, en de poten. Het is aan te raden om bij het opzetten die basisplaat zo horizontaal mogelijk te houden. Indien nodig kun je een of twee poten in een andere hoek zetten en zover als nodig uitschuiven om dit te bereiken. Exact horizontaal zetten is niet per se nodig, uitgezonderd bij het maken van panorama’s, maar het is goed om dit indien mogelijk zoveel mogelijk te doen.
Door de basisplaat horizontaal te houden met het opzetten wordt het gewicht optimaal over de poten verdeeld en zal de camera het meest stabiel zijn.
3 – Probeer je camera met lens zoveel mogelijk in balans te houden
Door de camera en objectief zoveel mogelijk boven het balhoofd of driewegkop te plaatsen is de balans het beste. Dat is de reden waarom grote, zware objectieven een statiefgondel hebben, zodat het centrum van zwaartekracht zoveel mogelijk boven de middenplaat van het statief zit. Heb je een lang zwaar objectief maar geen statiefgondel, dan moet je extra opletten dat het gewicht van het objectief het statief niet mee trekt en laat omvallen. Een statiefpoot evenwijdig onder het objectief plaatsen zou dan mogelijk zijn.
Pas op met fotograferen in portrait stand. Je camera kantelt in dat geval en komt naast het midden van het statief te hangen. Bij een grote en zware camera zal het statief opzij getrokken worden. Heb je het statief stabiel staan, dan zal dat geen probleem zijn (punt 1, 2, 8). Een statiefpoot plaatsen onder de kant waar de camera hangt kan ook extra stabiliteit opleveren. Indien je vaak in de portrait stand fotografeert, kan het interessant zijn om een L-bracket te overwegen.
4 – Pas op met spreidstand en uitgeschoven statiefpoten
Als je de spreidstand van een statief gebruikt om laag bij de grond te komen, zorg er dan voor dat je de statiefpoten niet te ver uitgeschoven hebt. Soms is het noodzakelijk, maar probeer het altijd te voorkomen. Het combineren van maximaal uitgeschoven poten en een maximale spreidstand zal juist minder stabiliteit opleveren aangezien de poten een verende werking kunnen krijgen. Zoek een balans tussen uitschuiven van de poten en de hoek waaronder je ze zet.
5 – Schuif bij voorkeur altijd de onderste poten het eerste uit
Hoewel de onderste poten de dunste poten zijn, en in theorie minder stabiliteit geven dan wanneer je de bovenste, dikste poten uitschuift, geef ik toch het advies die onderste als eerste uit te schuiven, om twee redenen. De eerste is een stukje gemak; mocht je de hoogte van het statief iets willen aanpassen, dan hoef je niet helemaal naar de grond te reiken om de vergrendeling van de poten los te maken. Probeer maar eens de poten te verlengen als de vergrendeling bij de grond zit. Je moet dan je statief optillen om erbij te kunnen. De tweede reden is bij het gebruik in water, modder of sneeuw. Tenzij je heel diep in het water zit, zal het vergrendeling mechanisme een stuk droger en schoner blijven.
6 – Gebruik bij voorkeur geen middenzuil
Een middenzuil geeft de mogelijkheid om net dat beetje extra hoogte te bereiken. Vooral de (kleine en lichte) reisstatieven hebben een middenzuil. Hoewel dit erg handig kan zijn, is een middenzuil erg trillings gevoelig. Vergelijk het met een vlaggenmast in de wind; hoe hoger de middenzuil komt, hoe meer deze kan bewegen. Zeker als er een flinke of zware camera bovenop aan het balanceren is. Een middenzuil is als noodgeval, als het niet anders kan.
7 – Gebruik schotels in zand, of bekertjes, of CDtjes als onderzetter
Wanneer het statief in sneeuw, zand of modder moet staan, kunnen de poten langzaam verder wegzakken. Vooral aan zee, waar de branding continu het zand laat bewegen, is dit een vervelend probleem. Door het oppervlak van de poten te vergroten kan het wegzakken (deels) voorkomen worden. Sommige statieven hebben daar speciale schotels voor, maar je statiefpoot in een wegwerpbekertje of op een CD te zetten kan ook; een eenvoudige maar doeltreffende manier om te voorkomen dat je poten wegzakken. Zorg er wel voor dat je dit soort hulpmiddelen niet als afval laat slingeren wanneer je klaar bent met fotograferen.
8 –Zet twee poten tegen de wind in
Indien het statief in een sterke wind of storm staat, moet er extra rekening gehouden worden met de stabiliteit. Natuurlijk is een goede spreidstand van de poten belangrijk zodat het statief niet omvalt. Door twee poten tegen de windrichting in te zetten, en één poot met de wind mee, zorg je voor veel extra stabiliteit; de wind zal meer moeite hebben om het statief over die ene poot te tillen. Je kunt de positie van de poten zo ook kiezen bij stromend water, of in de branding.
Dit strategisch plaatsen van statiefpoten betekent echter niet dat je volkomen veilig bent tegen het omvallen maar het geeft iets meer zekerheid. Hoe dan ook blijf in dit soort situaties altijd alert en laat je statief niet in de steek.
9 – Verzwaar het statief met een tas
Veel statieven hebben een haak onder de basisplaat of middenzuil die geschikt is om een fototas aan te hangen. Hiermee verzwaar je het statief waardoor er in principe minder kans is dat het statief om valt; je trekt het in feite naar beneden. Voorwaarde is wel dat alles in balans staat.
Maar pas op met het op deze manier verzwaren van het statief. Een klein beetje wind kan een cameratas laten schommelen en als die schommelende beweging te erg wordt kan dit nadelig zijn voor de stabiliteit. Indien het heel erg hard waait zou een schommelende tas het statief zelfs kunnen omtrekken. Maar bedenk ook dat je de tas niet aanraakt, of er iets uit haalt wanneer er een foto gemaakt wordt. Elke beweging van de tas heeft invloed.
Wil je de haak gebruiken om je statief stevig op de grond te trekken? Dan kun je beter gebruik maken van een touw. Haak het ene eind om je statiefhaak en ga op het strakgetrokken uiteinde staan (of haak het touw strak aan een fototas op de grond). Zorg ervoor dat het touw continu gespannen staat voor een optimale werking.
10 – Pas op het maximaal toelaatbare gewicht
Een statief heeft een maximaal toelaatbaar gewicht. Een balhoofd, driewegkop of schommelkop heeft ook een maximaal toelaatbaar gewicht. Welke van deze twee laagste is, is bepalend hoe zwaar je apparatuur mag zijn. Ga daar ook niet overheen, aangezien overgewicht nadelig werkt voor trillingen en bewegingen van je opstelling. Hou ook rekening met het gewicht van je tas wanneer je die aan de statiefhaak hebt hangen. In dat geval moet het gewicht van de tas bij dat van de camera en het objectief opgeteld worden om te voorkomen dat de poten het begeven.
11 – En wat nog meer…
Natuurlijk blijft het niet bij tien aandachtspunten, die ik ook wel de tien geboden wil noemen. Elke situatie is uniek, en soms moet je een van de geboden negeren om toch die ene foto te kunnen maken. Blijf dan altijd alert op stabiliteit en veiligheid. Geen enkele foto is een fatale val van de camera, of jezelf waard.
Je moet op een statief kunnen vertrouwen, maar dat kan alleen als je zelf zorgt voor een juist gebruik. Dit betekent niet alleen dat je ervoor moet zorgen dat de statiefpoten goed vergrendeld zijn of dat de camera stevig op de aansluiting zit, het betekent ook dat je regelmatig moet controleren of een balhoofd, driewegkop of schommelkop stevig vast zit en dat alle schroeven en imbus moertjes naar behoren vast zitten. Voorkomen is beter dan genezen.
Lees zeker de waarschuwing die ik eerder al eens geschreven heb in het blog “Hoogmoed komt voor de val.”
Een laatste waarschuwing
Velen hebben mij rond zien lopen, of foto’s gezien van mij terwijl ik statief met camera erop over de schouder heb hangen. Hoewel ik dit altijd doe, wil ik iedereen voor deze manier van rondlopen waarschuwen: DOE HET NIET. Neem het risico gewoon niet, en doe mij niet na. Haal de camera van je statief als je van plek naar plek loopt. En ik dan? Ik ben gewoon eigenwijs.
Ik heb een goedkoop lichtgewicht 180cm statief dat ingeklapt netjes binnenin de rugzak past. Voor hoge camera positie gebruik ik dan de image stabelizer van de camera om wiebel te compenseren. Dus voor mij is een dure statief niet echt nodig als ik bijv de uitgetrokken middenzuil nodig heb.
Beste Phil. Als dit voor je werkt, is het natuurlijk goed. Hou er wel rekening mee dat de beeldstabilisatie niet al deze bewegingen zal kunnen compenseren. Het gewicht van je camera speelt natuurlijk ook mee. Als deze niet zo zwaar is, zal het minder probleem opleveren. Toch zou ik adviseren om de middenzuil zo min mogelijk te gebruiken.
[…] geeft de mogelijkheid tot gebruik van langere sluitertijden zonder gevaar voor bewegingsonscherpte. Het statief moet stabiel zijn. Let er ook op dat de camera stevig op het statief staat, want dat zie ik nog wel eens anders […]
[…] geeft de mogelijkheid tot gebruik van langere sluitertijden zonder gevaar voor bewegingsonscherpte. Het statief moet stabiel zijn. Let er ook op dat de camera stevig op het statief staat, want dat zie ik nog wel eens anders […]
Nog eens leuk om te herhalen wat ik als verworven kennis beschouwde..
Soms is er het risico dat je ietswat laks gaat worden, zeker als het altijd goed is gegaan. Een herhaling op zijn tijd is nooit verkeerd
Dank je voor je reactie
Mooie handleiding Nando. Wat betreft je laatste waarschuwing, ik deed het ook altijd, statief over mijn schouder met camera erop.
Het is bij mij toch een keer gebeurt dat de schroef waar het balhoofd mee vast zit is afgebroken. En nog geen eens met mijn zwaarste lens. Gelukkig kon ik de camera met lens redden en heb verder geen schade hier aan over gehouden. Maar dit gebeurt mij niet nog een keer.
De schroef naar het balhoofd afgebroken? Oei. Dat klinkt alsof je balhoofd te strak aangedraaid was (teveel spanning op de schroef) of dat je balhoofd heel is komen te zitten (speling op de aansluiting). Hoe dan ook, dat was dus de reden dat ik daar ook voor waarschuw.
Dank je voor je reactie.
[…] het stabiel zetten en houden van een statief […]