Handleiding voor het statief – deel 3: Aanschaf

Iedereen weet wat een statief is.  Het is een driepoot (vandaar de Engelse naam “tripod”) waarop een camera gemonteerd kan worden. Er worden drie poten gebruikt omdat de “driehoek” die door de poten gevormd wordt de meeste stabiliteit geeft. Dit is het laatste deel in de serie een handleiding voor het statief – deel 3: aanschaf.

Geschatte leestijd: 20 minuten

We gebruiken een statief liever niet. Het groot, onhandelbaar, zwaar en het opzetten is een hoop gedoe.  Toch ontkomen we er soms niet aan en wordt het een noodzakelijk kwaad. We hebben een statief nodig wanneer sluitertijden zo lang worden dat er niet meer uit de hand gefotografeerd kan worden. Om redenen wordt vaak het besluit genomen om niet teveel geld aan een statief uit te geven, en vreemd genoeg is het juist daarom dat het statief tot een van de meest vervloekte hulpmiddelen behoort.

Ik vind een statief een fantastisch hulpmiddel dat mogelijkheden biedt die anders onmogelijk zijn. Het brengt rust in de fotografie van landschappen, en geeft kans om zonder belemmering met lange sluitertijden te fotograferen of om juist heel nauwkeurig te werken. De sleutel tot het prettig gebruik van een statief is de juiste manier van opzetten. Bovendien zal een goed en vooral stevig statief zeer zeker veel frustraties voorkomen.

Deze handleiding voor een statief heb ik daarom in drie artikelen opgesplitst, als ware voor elke poot van je tri-pod één artikel;

1. het opzetten van een statief
2. het stabiel zetten en houden van een statief
3. het kiezen van het juiste statief

Dit artikel in de serie handleiding voor het statief is deel 3, waarbij ik informatie geef over de aanschaf van het juiste statief.

Wil je weten hoe je een statief schoon maakt?
Lees dan mijn artikel Een statief schoonmaken

Een statief kopen

Het is bijna een ongeschreven regel dat je drie statieven moet kopen voor je eindelijk het juiste statief hebt. Dat suggereert dat er bij aanschaf niet goed over een statief nagedacht wordt, maar ik denk dat de werkelijkheid iets genuanceerder is.

Wie voor de eerste keer in de winkel staat weet waarschijnlijk niet goed waar op gelet moet worden. Het statief mag niet te duur zijn en uiteindelijk wordt er (vaak) op advies van een verkoper iets gekozen. En met alle respect naar winkels toe; vaak wordt er geadviseerd naar een winstgevend product, wat natuurlijk niet slecht hoeft te zijn, maar wat misschien niet het meest geschikt is voor de fotograaf. 

In feite is de 3x kopen regel niet eens zo slecht. Het is een ontdekkingsreis naar het statief wat het meest geschikt voor je is, en de beste manier om dit te doen is door het zelf te ontdekken. Niettemin kan een goed nadenken over wat je nodig hebt veel (financieel) leed voorkomen, want eerlijk is eerlijk, een echt goed statief is meestal erg prijzig.

Waar kun je op letten bij de aanschaf?

Er zijn een aantal punten waar je bij de aanschaf van een statief op moet letten. Ik wil deze allemaal aan bod laten komen waarbij ik duidelijk wil maken dat wat voor de ene fotograaf een no-go is, voor de andere verplicht kan zijn. Met andere woorden, iedereen heeft andere eisen, noodzaken… of gewoon voorkeuren. Lees ook vooral de eerste twee artikelen over het gebruik van een statief om een idee te hebben waar je in de praktijk mee te maken kunt krijgen. Dit kan al een handreiking zijn naar de antwoorden op enkele van de keuzes die je moet gaan maken.

Wat ik niet ga doen, is het aanraden van dit merk of dat type statief. Elk jaar worden er nieuwe types of andere varianten op de markt gebracht en het aanwijzen van een statief zal het artikel al snel achterhaald maken.

1. Budget

Er is een enorme keuze aan statieven. Die keuze zo groot dat je door de poten de statieven niet meer ziet (bomen en bos is gezegde, maar als je toch over statieven praat…). Waar ga je in dat bos van statieven beginnen? Dat antwoord is het budget. Bepaal wat je maximaal wilt uitgeven aan een statief, en hou in ieder geval enige marge in de gaten want vaak zal je eerste keuze net boven budget uitkomen.

Wanneer je gaat kijken naar wat je kunt krijgen binnen je budget, kijk dan niet naar de hogere prijsklasses. Negeer die allemaal; de prijzen daarvan zijn toch te hoog. Mocht het echter zo zijn dat je binnen je prijsklasse niet vindt wat je nodig hebt, dan moet je je afvragen of je eisen te hoog zijn, of dat je budget gewoon niet toereikend is. Hou er bij je budget bepaling ook rekening mee dat niet alle statieven inclusief statiefkop aangeboden worden. Het kan dus zomaar zijn dat er nog een extra uitgave bij komt.

2. Draaggewicht

Het is heel belangrijk om te bepalen wat je maximaal aan gewicht op het statief plaatst, of aan het statief hangt. Meestal zal het gewicht van een camera met lens niet snel boven de 6 kilogram uitkomen, behalve misschien bij extreem grote zware objectieven en camera’s. Maar denk ook aan een eventuele wens om een tas aan het statief te hangen voor stabiliteit (lees daarover in mijn vorige artikel over het statief). Wanneer je zwaarste camera/objectief combinatie, eventueel met flitser, op 6 kilogram komt, en je tas 10 kilogram weegt, dan zal het statief minimaal 16 kilogram aan moeten kunnen. Je kunt rekening houden met een eventuele toekomstige uitbreiding aan apparatuur, hoewel je natuurlijk niet alles kunt voorzien.

Hou er goed rekening mee dat er een verschil bestaat tussen het maximum draaggewicht van een statiefkop en dat van het statief zelf. Een kop kan misschien 37 kilogram dragen, maar daar heb je niks aan als het statief “maar” 10 kilogram aan kan. Ook de spreidstand van de poten kan invloed hebben op het maximale draaggewicht.

3. Grootte, hoogte, gewicht, en materiaal

Formaat, gewicht en materiaal zijn aan elkaar gerelateerd; een groot, hoog statief zal zwaar zijn, en een klein; laag statief minder zwaar; basalt en carbon is een lichtgewicht materiaal en aluminium of hout is weer zwaarder (ja, er zijn ook nog houten statieven). Een zo licht mogelijk statief is niet altijd de beste keuze, net zo min als een statief dat heel hoog kan.

Wat de beste keuze voor je is hangt af van de eisen die je fotografie aan je stelt, en soms lukt het niet om alle wensen in een enkel statief te combineren. Ik laat hier grootte, hoogte, gewicht en materiaal even apart aan bod komen.

Grootte en hoogte

In veel gevallen wordt de lengte van de fotograaf bepalend gehouden voor de hoogte die het statief moet kunnen bereiken, met het idee dat de fotograaf de camera op statief moet kunnen gebruiken zonder te bukken. Zoals in deel 1 van mijn drieluik al uitgelegd is, zal de noodzaak om het statief op die hoogte te zetten maar in enkele situaties nodig zijn. Toch is het fijn als het statief hoog gezet kan worden, zodat je in ieder geval ook die mogelijkheid hebt. Bedenk dan wel dat dit ook consequenties heeft voor het gewicht van het statief, en het formaat als het statief ingeklapt is.

Als je zoekt naar een statief dat zo hoog kan als je zelf groot bent, hou wel rekening met de hoogte van een statiefkop en de hoogte van de camera zelf. Als je 1.70 meter groot bent, en het statief kan 1.70 meter hoog gezet worden, kan er zomaar 10 centimeter voor een statiefkop bij komen, samen met 15 centimeter voor een camera. Alles bij elkaar komt de camera dan op 1,95 meter hoogte. Dit is natuurlijk niet zo’n probleem, aangezien je het statief dan wat lager kunt zetten. Maar indien je zoveel mogelijk gewicht wilt besparen zou een statief dat tot 1,50 meter hoogte net zo goed voldoen.

Waarvoor gebruik je het statief?

Voor macro is een groot en hoog statief vaak niet nodig. In een studio misschien weer wel. Iemand die veel aan het wandelen of hiken is zal meer plezier beleven aan een compact reisstatief dat makkelijk meegenomen kan worden, ondanks dat dit vaak minder hoog kan dan een gewoon statief. Ga daarom na waarvoor het statief gebruikt wordt en stem daar de afmetingen op af. Soms moet je concessies doen, zoals een minder hoog statief omdat het compact moet zijn. In het uiterste geval kun je kiezen voor twee type statieven, afhankelijk van het gebruik.

Gewicht

Het stevigste statief is zwaar. Zo simpel is het. Hoe zwaarder, hoe steviger het zal staan, hoe minder snel de elementen er invloed op kunnen uitoefenen. Maar een zwaar statief is niet prettig om mee te nemen. Ben je veel onderweg dan is een lichter statief veel prettiger. Dit betekent dat je altijd een tussenweg tussen stabiliteit en formaat/gewicht moet kiezen. Ben je veel aan het wandelen of hiken, dan is een lichtgewicht statief het prettigste, of zelfs een vereiste. Dit betekent wel dat je wat inlevert op stabiliteit, iets waar je rekening mee moet houden. Fotografeer je voornamelijk op een vaste locatie zoals in een schuilhut of studio, dan kan een zwaarder statief gekozen worden. Dit geeft veel stabiliteit. Het heeft dan weer als consequentie dat je er geen grote afstanden mee moet afleggen.

Ook het formaat camera en objectief kan bepalend zijn voor wat je nodig hebt. Een groot en zwaar statief voor een kleine lichte camera is nergens voor nodig. Daarentegen is een klein licht statief voor een hele zware camera niet verstandig.

Materiaal

De materiaalsoort komt om de hoek kijken als het op gewicht aan komt. Carbon (en basalt) is lichtgewicht, maar wel heel duur. Aluminium en hout is zwaar, maar wel relatief goedkoper. Stem je materiaal zoveel mogelijk af op de eisen die je fotografie aan je apparatuur stelt. Wie veel in harde wind fotografeert kan misschien beter een zwaarder aluminium statief nemen, terwijl het in de studio niets uitmaakt. Ben je veel op reis of onderweg, dan is het lichtgewicht carbon in het voordeel. In winterse omstandigheden is aluminium snel heel erg koud terwijl carbon iets minder snel koud aanvoelt. Maar bedenk dat een statiefpoot altijd een jasje aangedaan kan worden (legwarmers)

De eigenschappen van het materiaal hebben ook invloed op trillingen van het statief. Carbon dempt trillingen over het algemeen beter dan bijvoorbeeld aluminium. Voor normaal gebruik zal het verschil in demping niet echt een rol hoeven spelen. Ga je echter met flinke vergrotingen fotograferen, zoals (extreme) macro of met (extreme) tele, dan kan het prettig zijn als de trillingen door het hanteren van de camera snel weg zijn.

4. Middenzuil

Met een middenzuil kan het statief meer hoogte winnen. Je kunt ervoor kiezen om een laag statief te nemen waarbij met het uitschuiven van de middenzuil de gewenste hoogte bereikt wordt. Maar bedenk wel dat er met een middenzuil ingeleverd wordt op stabiliteit, zeker bij zwaardere camera’s en objectieven. Het is net als een vlaggenmast; hoe hoger die wordt, hoe groter de beweging in de top; je camera is in die top bevestigd.

Een middenzuil kan ook in de weg zitten bij het laag bij de grond fotograferen. Soms kun je de middenzuil opzij klappen, verwijderen of vervangen voor een korter exemplaar.

Een eventuele overweging voor het kiezen (of gebruiken) van een middenzuil hangt samen met  het gewenste formaat en gewicht van het statief. Heb je een lichtgewicht en compact statief nodig, zoals een reisstatief, dan kan de middenzuil je de hoogte geven die je nodig hebt zonder dat het statief groot en zwaar wordt. Is gewicht en formaat van het statief minder van belang, dan is er de optie om voor een groter statief zonder middenzuil te kiezen. Ook voor fotografen die vaak laag bij de grond willen fotograferen is een statief zonder middenzuil prettiger.

5. Draaikoppeling of clips

De keuze voor de vergrendel methode van de statiefpoten is vaak een kwestie van persoonlijke voorkeur. Allereerst moet opgemerkt worden dat ze beide gewoon goed werken. Aan clips zitten echter een paar nadelen. Ze kunnen luidruchtig zijn, je kunt er met je vingers (of vel) tussen komen, ze kunnen achter riemen, kleding, of takken blijven hangen, en ze zijn moeilijker schoon te maken.

De draaikoppelingen zijn geruisloos, je kunt er niet met je vingers tussen komen, er zijn geen uitstekende delen waar je achter kan blijven hangen en vaak zijn ze volledig uit elkaar te halen voor reiniging en onderhoud. Zeker voor de fotograaf die met (zout) water in aanraking komt kan dat laatste een uitkomst zijn.

Pas echter op met draaikoppelingen. Er zijn goede kwaliteit draaikoppelingen, die slechts een kwart slag nodig hebben om los en vast te draaien, maar er zijn echter ook draaikoppelingen minder van kwaliteit zijn. Die laatste moeten vaak muurvast gedraaid worden om goed vast te zitten, of ze zijn niet uit elkaar te halen. Een goede draaikoppeling vind je vaak bij de duurdere merken.

Het is raadzaam om de draaikoppeling van een statief eerst in een winkel te proberen alvorens ervoor te kiezen. Zo voorkom je ergernis en teleurstelling als ze niet prettig werken. Het is sowieso altijd goed om een statief eerst in de hand te hebben alvorens over te gaan op aanschaf.

6. Flexibiliteit

Flexibiliteit van een statief kan het gebruik van een statief makkelijker maken. Denk daarbij aan poten die onafhankelijk onder een hoek gezet kunnen worden, een middenzuil die gekanteld, helemaal omgedraaid, of totaal verwijderd kan worden, of de mogelijkheid tot het ombouwen tot een monopod. Van sommige statieven kun je de rubberen voetjes vervangen voor spikes of andere soorten voetjes om meer grip op de ondergrond te krijgen.

Er zijn statieven die de mogelijkheid hebben tot het plaatsen van een leveller om de kop helemaal horizontaal te plaatsen, of waar allerlei accessoires aan vastgemaakt kunnen worden. Pas echter op dat het statief niet te flexibel wordt. Sommige opties kunnen de stabiliteit namelijk verminderen. Andere opties heb je misschien nooit nodig. Daarom is het belangrijk om eerst goed na te denken waarvoor je het statief gaat gebruiken en wat je daarvoor nodig hebt.

De belangrijkste flexibiliteit van een statief is de mogelijkheid om de poten onafhankelijk van elkaar in diverse hoeken te kunnen zetten, gevolgd door het verwijderen of omdraaien van een eventuele middenzuil.

7. Een statiefkop

Wat ik nog niet aan bod heb laten komen is de statiefkop, waar de camera op gemonteerd moet worden. We kunnen een aantal soorten statiefkoppen onderscheiden: een balhoofd, een driewegkop en een schommelkop. Daarnaast zijn er nog specialistische statiefkoppen voor filmen, macro, en panorama’s. Over statiefkoppen kunnen hele artikelen geschreven worden. Dat ga ik hier niet doen, en probeer het algemeen te houden om daarmee de statiefkeuze niet te moeilijk te maken.

Als je keuze op een statief valt zonder statiefkop, dan zal er nog een extra aanschaf gemaakt moeten worden. Goede statiefkoppen zijn duur, in veel gevallen nog duurder dan het statief zelf. Je zult je moeten verdiepen in de juiste statiefkop indien je een statief zonder kop kiest. Daar zal ik op een later tijdstip nog een artikel over schrijven.

Kies je een statief met statiefkop, wat voor een eerste aanschaf de meest logische keuze kan zijn, let dan op de kwaliteit van de kop. Deze moet namelijk de camera zonder problemen kunnen dragen. Let op het draaggewicht van de kop, dat die voldoende is voor je zwaarste camera/objectief. Maar let vooral op de vergrendeling van de kop, zeker als het een balhoofd is. Wanneer je deze vergrendeld mag de camera niet verzakken. Het beste is om dit in een winkel met je camera uit te proberen.

Let ook op het statiefplaatje dat op de camera geschroefd moet worden. Dit moet muurvast zitten zodat de camera niet los komt bij het gebruik. Het zou niet de eerste keer zijn wanneer een camera van het statief valt door het loskomen van dit plaatje.

En nu?

Een goede keuze maken is en blijft niet makkelijk en je zult het zelf moeten doen, waarbij de bovenstaande punten in overweging genomen moeten worden. Je kunt misschien de onderstaande vragenlijst gebruiken om de keuze van een geschikt statief iets makkelijker te maken. Sommige afwegingen zijn erg afhankelijk van elkaar, dus hou er rekening mee dat er soms concessies gedaan moeten worden en bedenk dat er geen ideaal statief bestaat.

Alles op een rij

1. Bepaal je budget – wat wil je maximaal uitgeven?
2. Hoeveel gewicht moet het statief (en de statiefkop) maximaal kunnen dragen?
3. Wat is de maximale hoogte die het statief moet hebben?
4. Hoe groot en zwaar mag het ingeklapte statief zijn?
5. De keuze middenzuil of geen middenzuil volgt vaak uit de vragen 3 en 4
   1. een klein licht statief dat hoog moet kunnen zal vaak een middenzuil hebben
   2. een groot en zwaar statief heeft meestal geen middenzuil (nodig)
6. De keuze welk materiaal volgt ook vaak uit vraag 4, maar is ook zeker afhankelijk van vraag 1: het budget.
7. Is het nodig om het statief (regelmatig) goed te kunnen reinigen?
   1. ja: dan is een (goede) draaikoppeling aan te raden
   2. nee: dan werken clips ook en is de keuze een kwestie van voorkeur
8. Is er extra flexibiliteit noodzakelijk om het statief voor je fotografie te kunnen gebruiken?
   1. verwijderbare of omkeerbare middenzuil
   2. voetjes vervangbaar voor andere types (spikes bijvoorbeeld)
   3. ombouwen tot een monopod
   4. diverse andere accessoires

Een laatste tip die ik wil geven is over het bepalen van het budget; neem voldoende budget om een goed statief te kopen. Ga niet voor een zo goedkoop mogelijk statief. Bedenk dat dit statief je kostbare camera moet dragen. Je wil het niet meemaken dat het statief omvalt of het begeeft. Je moet op je statief kunnen vertrouwen.

Ik hoop dat ik aan de hand van dit artikel kan helpen tot de keuze van een goed en vooral geschikt statief. Makkelijk zal het nooit worden, simpelweg omdat er zoveel keuze is.

Ik ben ook heel benieuwd wat voor statief je in bezit hebt, of waar je voor gekozen hebt. Laat in een reactie weten welk statief je hebt, en waarom je daarvoor gekozen hebt.