Het nut van UV filters

Vroeger in het analoge tijdperk, koos je voor een filter om te zorgen dat het ultraviolette licht de kleuren van je foto niet zou beïnvloeden. Dit was het UV-filter of het skylight filter. Als het op een objectief geplaatst werd kwam het er vrijwel nooit meer af. Hoewel het ook enige bescherming tegen stof en vuil, werd een filter zeker niet om die reden geplaatst. Maar wat is het nut van UV filters tegenwoordig. Ik vertel erover in dit blogbericht.

Geschatte leestijd: 11 minuten

Tegenwoordig is het gebruik van een UV of skylight filter niet meer nodig. De moderne objectieven hebben de beste coating die je je maar kunt wensen. Een filter wordt voornamelijk gebruikt als extra bescherming voor het kostbare objectief.

Je moet er niet aan denken dat het voorste lenselement beschadigd raakt door een onfortuinlijke aanvaring met een hard object. Of dat er alleen al stof of vuil op komt. Het idee is vaak dat je beter een filter kunt schoonmaken dan het kwetsbare glas van het objectief zelf.

Hebben UV filters wel nut als bescherming

Of het nodig is om het voorste lenselement extra bescherming te geven is twijfelachtig.  Fabrikanten zorgen er namelijk voor dat dit glas erg hard is en krasbestendig. Het kan een stootje hebben, veel meer dan een beschermend filter, en het kan zeker vuil en stof weerstaan.

Sommige objectieven hebben zelfs een speciale coating dat water “afstoot” waardoor er geen druppels op het glas blijven liggen. Zo lang je geen extreem gekke dingen doet zal een filter ter bescherming niet nodig zijn. Een zonnekap zal zeker ook nog extra bescherming bieden.

Extreme (groothoek) objectieven en fisheye objectieven hebben niet eens de mogelijkheid tot het plaatsen van een filter, en dat terwijl je zou verwachten dat het uitstekende bolle glas juist extra kwetsbaar is.

Een klein ongelukje

Een hard voorste lenselement wil niet zeggen dat het niet kan beschadigen. Het is belangrijk om altijd op te letten. Het lot moet je ook niet tarten zoals ik ooit eens gedaan heb.

Bij het over een sloot springen ging het ooit niet helemaal goed. Daardoor kreeg mijn dure 24-70mm objectief een harde aanvaring met het asfalt van een fietspad. Het resultaat was een deuk in het voorste metalen deel van het objectief, daar waar de filterdraad zit. Verder was er niets met het objectief aan de hand. Hoewel ik gewoon kon fotograferen, was het niet meer mogelijk om er filters op draaien.

Wat als…

Stel je voor dat ik een “beschermend” UV filter op dit objectief had gehad. Ik weet zeker dat het glas in het filter gesprongen zou zijn. Bovendien was het onmogelijk geweest om dit gebroken filters nog los te schroeven. Misschien zouden de scherpe stukken glas zelfs krassen op het front lenselement gemaakt hebben. Hiervoor hebben UV filters dus geen nut.

Nadat ik nog enkele maanden met dat objectief gefotografeerd had, besloot ik toch om het te laten repareren zodat ik weer in staat zou zijn om mijn filtersysteem te gebruiken. Gelukkig was ik goed verzekerd tegen schade.

Lees over het voorkomen van ongelukken met je apparatuur
in mijn blog artikel
Hoogmoed komt voor de val

Nadelen van UV filters

Deze korte ervaring laat zien dat UV filters niet altijd nut hebben, en niet de bescherming biedt die je ervan verwacht. In het geval van vallen zou een zonnekap meer bescherming geboden hebben. Maar die had ik er niet op omdat ik net een grijsverloopfilter gebruikt had.

Hoewel het twijfelachtige nut van UV filters bij vallen, noem ik dit niet een nadeel. Maar het gebruik kan onder sommige gevallen wel nadelen opleveren. Tref je deze gevallen, dan kan het beter zijn om je UV filter van je objectief af te halen.

1. Achteruitgang in kwaliteit

Omdat een UV filter met name voor bescherming gekocht wordt, is het aantrekkelijk om een goedkoop filter te nemen. Als het dan stuk gaat, ben je niet zoveel geld kwijt.

Deze gedachte is logisch, ware het niet dat het niet erg slim is om een filter van tien euro op een objectief van duizend of duizenden euro’s te plaatsen. Je koopt een objectief immers op basis van de kwaliteit beeld die het levert. Een heel scherp beeld, prachtige kleurenweergave, of wat dan ook.

Als je op een kwalitatief uitstekend objectief een goedkoop stukje glas schroeft, zal dit goedkope stukje glas in feite bepalend zijn voor de kwaliteit van je objectief. Een ketting is zo sterk als zijn zwakste schakel.

Als je dan toch een UV filter op je objectief wil hebben, zorg dan altijd voor de beste kwaliteit. Zeker als je een objectief juist om die reden gekozen hebt.

2. Verhoogde kans op flares

Fabrikanten van objectieven zorgen vaak voor goede coatings op de lenzen van je objectief. Zo zal de kans op flares zo klein mogelijk worden. Vervolgens plaats je een UV filter ter bescherming, een extra glaasje dat (vaak) niet voorzien is van dergelijke anti-reflecterende coatings.

Wanneer je dan in situaties fotografeert met veel schuin invallend licht, dan wordt de kans op flares aanzienlijk groter. Vooral bij avond- en nachtfotografie in de stad is zal die kans vele malen groter worden.

Natuurlijk zullen er UV-filters zijn die een hele goede coating hebben, en kwalitatief heel erg goed zijn. Dat zijn vaak ook dure filters. Wil je graag een filter ter bescherming gebruiken, zorg dan altijd voor een kwalitatief heel goed filter.

3. Condensvorming

Een ander nadeel aan UV filters is het verhoogde risico voor condens. Condens, of “het beslaan van je lens,” gebeurd als de temperatuur van het objectief lager wordt dan de omgevingstemperatuur. Dan condenseert er vocht op, net als op de autoruit na een koude en vochtige nacht.

Lees meer over condensvorming bij nachtfotografie
en wat je daaraan kunt doen in mijn blog bericht
Meer over condensvorming bij astrofotografie

Een objectief is een groot massief objectief met een flinke massa glas er binnenin. Je kunt dit als één enkel massief ding zien, en het duurt lang voordat dit afkoelt. Je kunt dus lang blijven fotograferen voordat er condens optreedt.

Een filter daarentegen is een dun glaasje dat er voorop geschroefd zit. Dit koelt véél en veel sneller af waardoor het soms al binnen enkele minuten kan beslaan. Is het eenmaal afgekoeld, dan haalt het niet meer uit of je het met een doekje afdroogt. Het zal blijven beslaan.

Hebben UV filters nog wel nut?

Heeft het met al die nadelen nog wel nut om UV filters of protection filters, zoals het tegenwoordig ook wel genoemd wordt, op je objectief te plaatsen? Zelf doe ik het helemaal niet meer. Zeker niet meer nadat een UV-haze filter van het merk B+W zo vast op mijn 70-200mm objectief zat, dat het met geen mogelijkheid mee lost te draaien was. Althans… bijna, want uiteindelijk is het wel gelukt.

Maar dat is misschien te kort door de bocht. Stel je heb een groothoekzoom objectief waarbij de frontlens bij het zoomen in de objectiefkoker zelf beweegt. Dan is een objectief ondanks een eventuele spatwaterdichtheid niet helemaal afgesloten.

Alleen met een filter zorg je ervoor dat er echt bijna geen vocht binnen in de lens terecht komt. Het biedt in dat geval nèt dat beetje extra bescherming dat je nodig hebt om het objectief echt spatwaterdicht te maken.

Mijn advies over UV filters

Gebruik het in principe niet. Het kan de kwaliteit van het beeld verminderen, sneller flares veroorzaken, sneller beslaan en het biedt nauwelijks of geen extra bescherming bij het vallen of stoten.

Echter, in het geval van natte weersomstandigheden of aan zee kan het wel voor extra bescherming zorgen. Het zal niet alleen de frontlens beschermen tegen zand en vocht, maar het zal bij sommige objectieven de spatwaterdichtheid garanderen. In dat geval is het verstandig om er toch een te gebruiken, maar wel een die een goede kwaliteit heeft.

Voel je je gewoon prettiger om een filter ter bescherming op je objectief te plaatsen? Laat je dan niet weerhouden en doe dat dan vooral. Het is natuurlijk beter om zonder zorgen te fotograferen dan wanneer je je continu zorgen maakt. Hou alleen de nadelen in gedachten, en overweeg het ook te verwijderen als je last van krijgt van die nadelen. Dan hebben UV filters zeker zijn nut.

Een drietal tips over het nut van UV filters

Soms kan een UV filter toch zijn nut hebben. Gebruik je het graag, dan heb ik nog drie tips voor je. Deze tips kunnen ook van nut zijn voor wie het liever niet gebruikt.

Tip 1: aan zee

Bij fotograferen aan zee kan een UV filter erg handig zijn. Met een met (zout) water besproeid filter op je objectief kun je gewoon zonder zorgen een compositie te maken. Haal het daarna snel er vanaf voor de foto, om het er vervolgens weer snel erop te plaatsen. Het voorkomt dat je door een waas heen moet fotograferen of dat je continu de front lenselement moet schoonmaken.

Tip 2: gebruik er maar een tegelijkertijd

Wanneer je andere filters gebruikt zoals grijsfilters of grijsverloop filters, haal dan een UV of protectie filter eraf. Het filter kan zorgen voor vignettering omdat de filters te ver voor de lens uit steken.

Dit geldt natuurlijk ook als je een systeemfilterhouder bovenop een filter schroeft. Zeker met groothoek en ultragroothoek moet je hiervoor oppassen.

Tip 3: gebruik vaseline of haargel voor effecten

Hou je van soft focus effecten, smeer dan wat vaseline of gel op een UV filter. Hou daarbij eventueel het midden vrij. Dit kan hele dromerige effecten veroorzaken bij het maken van portretten. Maar probeer het ook zeker eens uit bij andere onderwerpen.

Onder de handwarme kraan kan de vaseline of gel er weer makkelijk afgewassen worden. Overigens, hiervoor heb je natuurlijk geen heel duur filter nodig. Koop er een van een tientje als je dit uitprobeert.

Gebruik jij UV filters?

Ik heb altijd UV filters gebruikt, maar tegenwoordig doe ik dit niet meer. Ik zier er geen meerwaarde in. Gebruik jij wel UV filters? Vertel in een reactie onder dit bericht waarom je ze gebruikt of deel je ervaringen met UV filters.