Hoe maak je gebruik van het dynamisch bereik van je camera?

Er wordt vaak over het dynamisch bereik van een camera gesproken. Hoe groter dit is, hoe beter het zou zijn. Er wordt echter weinig gezegd over de manier hoe je daar gebruik van kan maken. In dit artikel vertel ik stap voor stap hoe je gebruik kan maken van het dynamisch bereik van je camera via Lightroom Classic.

Daar sta je dan; een mooi landschap met prachtig licht. Maar het probleem is, dat de lucht in je foto overbelicht is als je op de voorgrond belicht, of de voorgrond is onderbelicht als je op de lucht belicht.

Herken je dit? Dan ben je niet de enige. Je bevind je in een situatie waarin het dynamisch bereik groter is dan wat de camera aan lijkt te kunnen.

Als je in jpeg fotografeert, dan zal het nodig zijn om een belichtingstrapje te maken, om daarmee een HDR foto te maken. Fotografeer je echter in raw, dan heeft je camera meer vastgelegd dan het op het eerste oog lijkt. Je kunt dan gebruik gaan maken van het dynamisch bereik van je camera.

De correcte belichting is vereist om het dynamisch bereik van je camera te gebruiken

Om optimaal gebruik te maken van het dynamisch bereik van je camera, moet je tijdens het fotograferen de belichting zo optimaal mogelijk instellen. Gebruik daarvoor je histogram, en hou dan rekening met de volgende twee dingen.

1. Fotografeer in raw

Alleen als je in raw bestandsformaat fotografeert, kun je maximaal gebruik maken van het dynamisch bereik van je camera. In het raw bestand zit alle data opgeslagen die de sensor heeft vastgelegd. Het is dus een soort digitaal negatief.

Een jpeg afbeelding is in feite al een door de camera bewerkt raw bestand. Daarin is alleen de beeldinformatie van het bewerkte bestand opgeslagen. Wil je optimaal gebruik maken van het dynamisch bereik? Fotografeer dan altijd in raw bestandsformaat.

Ben je bang voor raw fotografie, maar wil je er wel mee beginnen?
Lees dan mijn handleiding over Starten met fotograferen in raw

2. Exposure to the Right

Zorg dat je belichting zo is ingesteld dat het histogram van je foto zoveel mogelijk aan de rechterkant zit. Zo zorg je ervoor dat de donkerste delen in de foto zo licht mogelijk zijn. Dit heet Exposure to the Right, ofwel rechts belichten.

Wil je meer weten over het histogram? Lees dan mijn blogbericht:
Het histogram op je camera

3. Voorkom overbelichting

Zorg ervoor dat je foto absoluut geen overbelichting heeft, of beter gezegd, dat de foto geen uitgebeten wit vertoond. De delen die uitgebeten wit hebben, die puur wit zijn, bevatten geen bruikbare beeldinformatie meer. Je kunt uitgebeten wit niet corrigeren, want als je wit donkerder maakt wordt het grijs.

Uitgebeten wit zijn de delen die tegen de rechterkant van je histogram aan kruipen. Zorg er dus voor dat je zoveel mogelijk rechts belicht, maar voorkom dat het tegen de rechterkant van het histogram aan komt.

Wil je alles weten over een goed belichte foto? In mijn e-book Licht Vangen leer je alles wat er over te leren valt.

Hoe ziet je foto er in Lightroom Classic uit?

Wanneer je een foto opent in Lightroom, zal dit in principe dezelfde foto zijn die je op het scherm van je camera gezien hebt. Met andere woorden, wat je ziet is een preview.

Er is echter nog heel veel beeld informatie die je niet ziet. Daarvoor moet je het beeld gaan bewerken met de sliders die je aan de rechterkant in het Standaard paneel vindt. Elke slider is voor een bepaald deel in het histogram: zwart, wit, schaduwen, hoge lichten, en middentonen.

In het bovenstaande screenshot zie je welke delen van het histogram met welke slider beïnvloed worden. Je kunt met je muis zelfs in het histogram de pieken verschuiven, of je gebruikt gewoon de slider zelf.

De kleine driehoekjes die je in de hoeken van het histogram ziet, geven aan wat over- en onderbelicht is in het preview beeld dat je op het scherm ziet. Door er met de muis op te staan, of erop te klikken, zie je in het beeld wat puur wit en puur zwart is met de instellingen die op dat moment op de foto toegepast zijn.

Het gebruik maken van het dynamisch bereik van je camera

Als je het histogram van de foto bekijkt, dan zie je dat er heel veel donkere pixels zijn, een aantal donkere middentonen, en heel weinig lichte pixels. Er zit ook wat puur zwart in, en een klein beetje puur wit. We gaan dit stap voor stap optimaliseren.

1. Schaduwen oplichten

Het is de bedoeling om vooral de donkere pixels lichter te maken. Misschien zal het ook nodig zijn om de lichtere pixels wat donkerder te maken, en wie weet… misschien moeten de middentonen wat lichter worden. Hiervoor gebruik je voornamelijk de sliders Schaduwen en Hooglichten.

2. Middentonen oplichten

Toch is de foto in zijn geheel nog wat donker. Dit zie je ook in het histogram. De meeste pixels blijven aan de donkere kant van de middentonen zitten. Dit kun je oplossen door de middentonen lichter te maken. Zoals te zien was bij het bekijken van het histogram, kun je middentonen veranderen door de slider Belichting te gebruiken.

3. Hooglichten corrigeren

Het verzetten van de belichting heeft de meeste invloed op de Middentonen, maar het beïnvloed ook de rest van het histogram, waaronder de Schaduwen en Hooglichten. In dit geval ontstaat er zelfs overbelichting.

Deze overbelichting is echter het gevolg van de bewerking. Zoals in de onbewerkte foto te zien is, zit er gewoon beeldinformatie in die lichte delen. Die kunnen we terughalen door de Hooglichten slider te gebruiken.

Met deze methode maak je optimaal gebruik van alle beeldinformatie die je camera heeft opgeslagen in een raw bestand. Hoever je hierin kan gaan, is afhankelijk twee dingen. Hoe extreem het dynamisch bereik van de situatie is, en hoe groot het dynamisch bereik van je camera is.

Sommige camera’s geven meer speelruimte in dit soort bewerkingen, dan andere camera’s. Ga je te ver met het oplichten van donkere delen, dan ontstaat er heel veel ruis, en soms zelfs banding. Dit kun je het beste zelf met je camera uitproberen, om te zien tot hoe ver je kunt gaan.

Voorkomt over- en onderbelichting

Met deze bewerkingen is het heel eenvoudig om sommige delen puur wit of puur zwart te laten worden. Dit wil je in de meeste gevallen voorkomen. Om dit goed te controleren heb je de twee sliders die nog niet gebruikt zijn: witte tinten, en zwarte tinten.

Met deze twee sliders bepaal je tot hoe ver je histogram de randen van de grafiek bereikt. Dit kun je heel nauwkeurig doen, door de ALT toets te gebruiken terwijl je de sliders verschuift.

De Witte tinten geeft dan een zwart vlak, waarin witte vlakken ontstaan wanneer er uitgebeten wit is. De Zwarte tinten geeft een wit vlak waarin zwarte vlakken ontstaan wanneer er dichtgelopen zwart is.

Probeer in alle gevallen de Witte tinten en Zwarte tinten zo te zetten, dat er nèt geen uitgebeten wit is, of nèt geen dichtgelopen zwart. Hiermee is het contrast in je foto in de meeste gevallen optimaal.

Maar pas op, als een foto van nature geen groot contrast heeft, zoals bij mist, dan wil je dat contrast natuurlijk niet maximaal hebben. In hoeverre je hier gebruik van wil maken, hangt af van je onderwerp en lichtsituatie.

Bewerking verder optimaliseren in Lightroom Classic

Bij dit soort bewerkingen, waarbij je maximaal gebruik gaat maken van het dynamisch bereik van je camera, bestaat het risico dat de foto heel contrastarm wordt, zelfs als je Witte en Zwarte tinten zo optimaal mogelijk aanpast.

Om dit te voorkomen kun je lokale aanpassingen maken, met een gradiënt of een aanpassingspenseel. Zo kun je plaatselijk de foto een heel fijn contrast geven, waardoor je toch mooie schaduwen en hooglichten in een foto kunt behouden.

Het resultaat dankzij het dynamisch bereik van je camera

Wat voor resultaat je met deze methode kan behalen, hangt af van je camera, de lichtsituatie, maar ook van je persoonlijke voorkeuren. De methode die ik hier laat zien is niet de enige methode om dit voor elkaar te krijgen. Maar het geeft een mooi startpunt om er zelf mee te beginnen.

Er zijn ook nadelen aan dit gebruik van het dynamisch bereik van je camera

Helaas zijn er wat nadelen aan deze manier van werken. Het mag misschien zo zijn dat je de schaduwen in je foto kunt oplichten, het veroorzaakt ook ruis.

Hoeveel ruis er ontstaat hangt af niet alleen af van de mate van het oplichten, maar ook van de camera. Bovendien heeft de gebruikte ISO waarde er ook nog invloed op.

Wil je niet afhankelijk zijn van deze beperkingen, of heeft je camera niet zo’n hoog dynamisch bereik? Ga dan in deze situaties gebruik maken van een belichtingstrapje, zodat je het dynamisch bereik in meerdere foto’s vastlegt. Die foto’s kun je dan vervolgens samenvoegen tot een HDR.