Impressie: de Canon TS-E 17mm f/4L

Onlangs brak het moment aan om mijn oude vertrouwde groothoekzoomlens te gaan vervangen. Ik begon me flink te storen aan het kwaliteitsverlies dat de EF 17-40mm f/4L aan de randen en hoeken vertoonde. Dit was natuurlijk de schuld van de EOS 5D mark 3. De resolutie van deze full frame camera stelt hoge eisen aan objectieven, veel meer dan de acht jaar oude 17-40L kon leveren. Na lang nadenken heb ik gekozen voor een tilt-shift objectief als vervanger. Dit is niet alleen een impressie van de Canon TS-E 17mm f/4L, maar ook een uitleg over de shift functie van een tilt-shift objectief

Geschatte leestijd: 14 minuten

Voor wie het niet weten: het tilt-shift objectief biedt de mogelijkheid om de lens ten opzichte van het vlak van de sensor te kantelen (tilt) of te verschuiven (shift). Dit is het beste te zien in de onderstaande animatie. Deze mogelijkheden geeft de fotograaf kans om perspectief te corrigeren of het vlak van scherpte te verleggen.

De TS-E 17mm f/4L

De TS-E 17mm f/4L is geen objectief dat even op de camera gezet wordt om te fotograferen. Zeker als er gebruik gemaakt gaat worden van de mogelijkheden die het objectief biedt is het belangrijk om voorzichtig en doordacht te werk te gaan.

Het is een objectief zonder autofocus. Met andere woorden; er moet altijd handmatig worden scherpgesteld. Gelukkig is de scherptediepte van een 17mm redelijk vergevingsgezind, wat betekent dat een kleine fout in scherpstellen al snel opgevangen wordt door de scherptediepte. Het is bovendien prettig dat Canon besloten heeft om een bruikbare scherptediepteschaal op het objectief te zetten. Hierdoor is het ook heel eenvoudig geworden om de hyperfocale afstand in te stellen. Het enige wat je moet doen is het punt van oneindig op het gebruikte diafragma (aan de rechterkant) in te stellen.

Een enorme frontlens

Om te beginnen met mijn impressie van de Canon TS-E 17mm f/4L is het logisch om op de frontlens te wijzen. Deze is werkelijk enorm en steekt heel ver buiten de voorkant van de behuizing uit. Dit is bijzonder eng want een beschadiging is zo gemaakt. Een frontlens van dit kaliber is noodzakelijk om de shiftoptie te kunnen gebruiken. De beeldcirkel van dit objectief is namelijk veel groter dan bij standaard objectieven (de beeldcirkel heb ik al eens ter sprake laten komen in mijn artikel over de cropfactor). Met deze frontlens is het dus oppassen. Rondlopen of opbergen zonder de bijgeleverde lenskap is alles behalve verstandig.

Het enorme frontlens element is erg gevoelig voor flares. Zelfs als de zon niet in beeld is kan er zonlicht de lens in gereflecteerd worden. Hier zal ik zeker rekening mee moeten houden.

Mede door de enorme beeldcirkel is de beeldkwaliteit van dit objectief projecteert bijzonder goed. Alleen bij maximale shift kan dit in de hoeken iets minder worden, maar dit is minimaal. Zeker vergeleken met de oude 17-40L  is het een wereld van verschil. Voor de (technische) details dat dit objectief verwijs ik graag door naar de review op http://www.the-digital-picture.com/ /Tilt-Shift-Lens-Review.aspx.

De shift functie

Waar ik het in dit blogbericht voornamelijk over wil hebben is de shift functie van dit objectief. Met deze functie wordt het objectief ten opzichte van de camerasensor naar boven, onder, links of rechts geschoven. Hierdoor is het mogelijk om de vertekening die ontstaat wanneer we de camera schuin naar boven  of naar beneden willen richten te voorkomen.

Als voorbeeld heb ik een dennenbos genomen en deze gefotografeerd zonder gebruik te maken van de shift-mogelijkheid, en met gebruik van de shift-optie. Dit geeft een hele goede impressie van wat de Canon TS-E 17mm f/4L kan betekenen.

Rechte lijnen met de camera horizontaal

Als ik het bos met 17mm brandpunt fotografeer waarbij de camera horizontaal gehouden wordt zal er geen noemenswaardige vertekening ontstaan. De horizon staat dan echter in het midden waardoor er veel voorgrond op de foto staat en de bomen er maar voor een deel op staan.

Perspectief vertekening door de camera omhoog te kantelen

Dit is niet de foto die we willen. We willen meer bomen met een klein beetje bosgrond onder in de foto. Daarvoor moeten we de camera naar boven kantelen. Hierdoor ontstaat de vertekening die we allemaal kennen: alle bomen zijn als het ware schuin naar achteren gekanteld.

In de onderstaande twee foto’s heb ik de compositie gefotografeerd die ik wens, eerst op de normale manier door de camera te kantelen, de tweede door de camera niet te kantelen maar door gebruik te maken van het naar boven verschuiven van het objectief (verticale shift naar boven).

Deze foto’s van het bos zijn vanaf exact dezelfde positie gemaakt, vanaf statief. Het verschil dat een stilt-shift objectief kan maken is overduidelijk: alle vertekening is verdwenen en de bomen staan netjes recht.

Hoe werkt de shift-functie?

Het geheim hierachter is feitelijk heel simpel. Ik heb al vertelt dat dit objectief een hele grote beeldcirkel heeft, veel groter dan een normaal objectief. Deze grotere beeldcirkel geeft veel meer ruimte zodat we de mogelijkheid krijgen een ander deel van de beeldcirkel in de foto te gebruiken. Dit is exact wat we doen met de shift-functie. In het volgende deel zal ik dit proberen uit te leggen.

In de bovenstaande foto’s heb ik het verschil in beeldcirkel tussen een normaal 17mm objectief (foto boven) en een 17mm tilt-shift (foto onder) zichtbaar gemaakt. Het rode vlak geeft het deel van die beeldcirkel aan wat door de sensor vastgelegd wordt.

In beide gevallen is de camera exact horizontaal gehouden waardoor er geen vertekening ontstaat. Wanneer we niet zoveel voorgrond in de foto willen hebben zullen we met de gewone 17mm de camera hoger moeten richten. Dat is het moment dat er perspectief vertekening ontstaat.

Bij een tilt-shift objectief kunnen we gebruik maken van de enorme beeldcirkel. Hierdoor is het niet nodig om de camera omhoog te kantelen: we kunnen het objectief verticaal omhoog te schuiven (foto boven) zodat het bovenste deel van de beeldcirkel vastgelegd wordt (foto onder). Omdat we de camera niet kantelen wordt zodoende de perspectief vertekening voorkomen.

Perspectief correctie digitaal corrigeren

Wat als we de perspectief vertekening in een fotobewerkingsprogramma gaan corrigeren? Dat is mogelijk, zoals we allemaal weten. Programma’s als Photoshop hebben er zelfs speciale lens-correctie-filters voor ontwikkeld. Door nadien digitaal te corrigeren is het ook mogelijk om zonder een tilt-shift objectief mooie rechte lijnen te krijgen. Toch?

En inderdaad, dat is mogelijk. Laten we eerst de foto met een normaal 17mm objectief bekijken. De onderstaande foto is zoals dat eruit ziet als we de camera naar boven kantelen. Het gebouw helt als het ware achterover zoals we dat ook bij de bomen zagen.

Perspectief correctie in Photoshop

Om deze foto in Photoshop (of elk willekeurig fotobewerkingsprogramma) te corrigeren is het nodig om de foto aan de bovenzijde flink naar links en rechts uit te rekken zodat de verticale lijnen recht staan. Alles wordt dan wel in de breedte uitgerekt. Om dit te corrigeren is het vervolgens nodig om de foto evenredig in de hoogte uit te rekken. Door deze bewerkingen is de hoeveelheid beeldverlies aanzienlijk geworden. Willen we de 3:2 verhouding behouden is het rode kader in de onderstaande beeld de foto die we overgehouden na correctie.

Als we de foto die in Photoshop gecorrigeerd is vergelijken met de foto die met de shift functie van het TS-E objectief gemaakt is, valt direct op wat het beeldverlies tot resultaat heeft. De bovenste foto is met Photoshop, de foto daaronder met de tilt-shift.

Natuurlijk blijft de mogelijkheid bestaan om af te wijken van de 3:2 verhouding, maar dit heeft geen effect voor de breedte van de foto. Wat we aan bruikbaar beeldmateriaal overhouden na correctie ligt eerder in de buurt van 24mm brandpuntsafstand dan de gebruikte 17mm.

Achteruitgang in beeldkwaliteit

Behalve beeldverlies treedt er door het uitrekken van de foto ook kwaliteitsverlies op. Dit verlies is het grootst in de bovenste hoeken van de foto (en is nog groter in de stukken foto die eraf gesneden worden bij het croppen). Om dit zichtbaar te maken heb ik van beide foto’s een 100% uitsnede gemaakt. Daarin is duidelijk te zien hoe groot het verlies in scherpte is. Bij gebruik op internet zal dit verwaarloosbaar zijn omdat de foto enorm verkleind wordt. Bij (grote) afdrukken wordt dit natuurlijk wel zichtbaar.

Dit alles geeft een goede impressie van wat een Canon TS-E 17mm f/4L objectief kan betekenen voor architectuur en vastgoed fotografie. Zeker als de kwaliteit perfect moet zijn.

Gebruik van filters

Ik zal dit tilt-shift objectief veel bij het fotograferen van landschappen gaan gebruiken. Door de enorme frontlens is het gebruik van filters onmogelijk. Ook de normale adapterring voor het Lee filtersysteem past natuurlijk niet. Maar natuurlijk is daar een oplossing voor gekomen in de vorm van een speciaal voor dit objectief ontworpen adapterring. Op deze manier is het toch mogelijk om gebruik te maken van het filtersysteem.

Gebruik van deze adapterring levert wel een beperking op. Het zorgt voor vignetatie wanneer er extreem gebruik gemaakt wordt van de shift functie. Ik verwacht echter niet dat dit veel problemen zal opleveren. Het bestaan van deze speciale adapterring was belangrijk in de beslissing of ik dit objectief zou kiezen. Een bijkomend voordeel van de adapterring is het afschermen van het frontlenselement tegen zonlicht vanaf de zijkant: het werkt een beetje als een zonnekap.

De tilt functie

We hebben het alleen maar over de shift functie gehad. De tilt functie geeft een hele andere mogelijkheid. Hier kom ik in het vervolgartikel op terug, maar ik wil al wel laten zien dat met de tilt functie het scherpstelvlak gekanteld kan worden. Het maakt het mogelijk om een foto zoals hieronder te maken, waarbij vrijwel het hele tafelblad scherp is met gebruik van diafragma f/4. Met deze mogelijkheid ga ik nog uitgebreid experimenteren.

In de praktijk

Ik heb het TS-E objectief in een avondsessie in de stad uitgeprobeerd en gekeken wat het verschil is bij gebruik van de shift functie. Deze foto’s heb ik naast elkaar gezet om het verschil duidelijk zichtbaar te maken. De foto’s hebben geen van allen een digitale lenscorrectie gehad en het enige verschil tussen de foto’s is het gebruik van de shift functie van het TS-E objectief.

Mijn impressie van de Canon TS-E 17mm f/4L

Het is een prachtig objectief met enorm veel mogelijkheden. Veel meer dan wat een normaal objectief bied. De tilt mogelijkheden heb ik nog niet echt benut, maar de shift mogelijkheid zal een veel gebruikte optie gaan worden. Het scherp stellen zal even wennen zijn, zeker bij bruiloften waar ik dit objectief ook zeker zal gebruiken (en gebruikt heb). Maar de resultaten zijn los van de shift functie al een enorme verbetering ten opzichte van de oude 17-40L (die inmiddels al een nieuw baasje heeft gekregen).

En dan de vraag waar velen misschien aan gedacht hebben: waarom niet de nieuwe EF 16-35mm f/4L IS? Eerlijk is eerlijk, dat is een prachtig objectief met een uitmuntende beeldkwaliteit en het heeft bovendien beeldstabilisatie.

Ik kwam echter tot de conclusie dat ik mijn 17-40L altijd gebruikt heb omdat dit de meest voor de hand liggende mogelijkheid tot een ultra-groothoek was. Daarbij is de vertekening bij 17mm uiteindelijk een doorn in het oog geworden. Die vertekening is er bij de nieuwe 16-35L natuurlijk ook, maar bij het tilt-shift objectief niet.

Nu gebruik ik de 24-70L als all-round objectief en grijp de 17mm als ik echt ‘breed’ moet gaan.