Als je een camera bekijkt, dan zie je een witbalans instelling. Je kunt deze op automaat zetten, of op zonnig, kunstlicht, en nog een aantal andere instellingen. Maar als je dan verder kijkt kun je ook een kleurtemperatuur instellen. Dat is een getal met de letter K erachter genoteerd. Is er verschil tussen kleurtemperatuur en witbalans? Ik leg het uit in dit artikel.
Geschatte leestijd: 10 minuten
Op je camera kun je de witbalans instellen. De meesten gebruiken de auto witbalans, afgekort AWB, en laten het instellen van de witbalans over aan de camera. Anderen, zoals ik, stellen een vaste waarde in. Dat kan zonnig zijn, schaduw, bewolkt, kunstlicht of zelfs TL licht.
Deze namen geven aan onder welke omstandigheden die instelling de foto zo kleurneutraal mogelijk maakt. Maar wat is kleurneutraal nu precies? Om daar een antwoord op te geven moeten we wat dieper op kleur induiken.
De temperatuur van kleur
Wist je dat kleur een temperatuur heeft? Of beter gezegd, temperatuur heeft een kleur. Als we naar de wetenschappelijke omschrijving kijken, dan lezen we dat de kleurtemperatuur van een lichtbron voor wit licht is gedefinieerd als de temperatuur van een hypothetisch zwart lichaam waarvan het uitgestraalde licht dezelfde kleurindruk geeft als de lichtbron. Ik heb deze omschrijving geleend van wikipedia. De kleurtemperatuur wordt weergegeven in Kelvin.
Wil je weten wat temperatuur in Kelvin (K) is en hoe je dit omrekent naar graden Celsius?
Lees dan dit Wikipedia artikel: https://nl.wikipedia.org/wiki/Kelvin_(eenheid)
Een hypothetisch zwart lichaam is natuurlijk een vreemd iets, maar het is eigenlijk heel simpel. Het is een object dat alle straling die erop valt absorbeert. Hierdoor wordt dit object warm en gaat uiteindelijk gloeien. Een beetje zoals ijzer gaat gloeien als het verhit wordt: roodgloeiend en witheet wordt als het nog warmer wordt.
Onder de 1000 K zullen we geen kleur kunnen zien, maar vanaf 1000K begint dat zwart lichaam roodgloeiend te worden. Bij 2000 K krijgt het een oranje kleur, en als het 5000 K gaat het richting geel. Rond de 7000 K zal het zwart lichaam witheet zijn geworden en vanaf 8000 K zal het steeds blauwer worden.
Het zal je niet verbazen dat onze zon, met een oppervlakte temperatuur van rond de 5600 K, een gele kleur heeft. Maar dit gele licht zien we niet omdat onze ogen dit van nature neutraliseren. En dat willen we met de camera ook doen, vandaar dat we een kleurtemperatuur moeten instellen om een goede witbalans te krijgen.
Kleurtemperatuur instellen
Om het verschil tussen witbalans en kleurtemperatuur te weten te komen zullen we eerst naar de laatstgenoemde kijken: de kleurtemperatuur.
We weten allemaal dat er verschillende kleuren licht zijn. Daglicht is geel, maar dat zien we als wit, kunstlicht is oranje van kleur. Het licht in de schaduwen is vaak blauw van tint. Elk van die kleuren heeft dus een kleurtemperatuur. Het oranje kunstlicht is ongeveer 3000 K, zonnig daglicht is ongeveer 5500 K en de kleurtemperatuur van de schaduw in de volle zon ligt rond de 7000 K.
We kunnen de camera op deze specifieke kleurtemperaturen instellen. Fotografeer je in kunstlicht, dan stel je de camera op de 3000 K van dat kunstlicht in. Fotografeer je in de schaduw van de volle zon, daar waar dus geen direct zonlicht komt, dan kun je de kleurtemperatuur instellen op 7000 K.
Door de kleurtemperatuur van de camera op een waarde in te stellen die overeenkomt met de kleur van het licht dat aanwezig is, zal die kleur geneutraliseerd worden. Met andere woorden, aan een kunstlicht omgeving zal de camera voldoende blauwe toevoegen zodat in de foto de oranje kleur van het kunstlicht gecorrigeerd wordt. Voor een schaduw van 7000 K wordt juist meer oranje toegevoegd om de blauwe kleurzweem te corrigeren.
Witbalans instellen
De volgende stap in het ontdekken van het verschil tussen witbalans en en kleurtemperatuur is het kijken naar de witbalans zelf. Wat is de relatie tussen die twee termen?
Ik zie vaak een serie foto’s die met verschillende witbalans instellingen zijn gemaakt, precies zoals in het begin van dit artikel. Maar dit vind ik een beetje misleidend, hoewel het ook zeker niet fout is. We kunnen de witbalans beter zien als er een foto van een wit stukje papier wordt gemaakt.
De kleur van het licht dat door een stuk helderwit papier weerkaatst wordt is afhankelijk van het omgevingslicht. Door dit papier onder verschillende soorten licht te fotograferen, en dan ook nog met verschillende witbalans instellingen, kun je pas goed zien hoe het werkt. Je ziet precies hoe de ingestelde kleurtemperatuur van de camera de kleuren van de foto aanpast tot er een perfect balans is gevonden. Op dat moment zal een wit vlak ook wit zijn, ongeacht met welke kleur licht het vlak verlicht is.
De resultaten van de test
In deze vier series is duidelijk te zien hoe het wit en zwart van kleur verandert wanneer de kleurtemperatuur van de camera van 2500 K naar 9500 K verzet wordt. Wanneer de ingestelde kleurtemperatuur van de camera (ongeveer) overeenkomt met de kleurtemperatuur van het licht, is de juiste balans tussen de twee bereikt. Op dat moment zal wit ook daadwerkelijk wit in de foto zijn. De juist witbalans is bereikt.
Hoe kom je achter de juiste kleurtemperatuur voor de perfecte witbalans?
In de test is naar voren gekomen dat het belangrijk is om een goede balans in kleurtemperatuur te krijgen tussen het aanwezige licht en de instelling op de camera. Bereik je die balans niet, dan zal de foto een kleurzweem hebben. Ofwel, de witbalans staat verkeert.
Nu we weten wat het verschil tussen kleurtemperatuur en witbalans is, kunnen we eens kijken hoe de perfecte witbalans ingesteld kan worden. Voor zover dat mogelijk is.
De automatische witbalans instelling
Elke camera heeft de mogelijkheid om een automatische witbalans instelling (AWB) te kiezen. Daarbij wordt op een slimme manier de kleurtemperatuur op de juiste waarde gezet. Helemaal feilloos is die niet, en soms kan een AWB instelling zelfs kleuren van een zonsondergang wegfilteren.
Het verschil tussen een handmatige witbalans instelling, en de autowitbalans instelling. Hou er rekening mee dat moderne camera’s heel intelligente AWB instellingen kunnen hebben, die rekening houden met sfeerkleuren.
Dit is de reden waarom ik liever zelf een witbalans kies en de camera daarop laat staan. Mijn keuze is daarbij in negen van de tien gevallen het zonnetje, wat de instelling daglicht is (± 5200 K bij Canon).
Lees alles over mijn witbalans keuze bij het fotograferen
in het artikel
Wat doen we met witbalans?
Een geijkte witbalans
De voorinstellingen daglicht, kunstlicht, TL-licht, schaduw en bewolkt zijn natuurlijk ruwe instellingen. Het zijn vaste waarden die overeenkomen met bepaalde situaties. Er zijn natuurlijk ook momenten dat de kleurtemperatuur ergens tussen die waarden in zit.
Een auto witbalans zou de tussenwaarden kunnen instellen, maar ook dat is niet helemaal perfect. Wil je het wel perfect hebben, dan zal het nodig zijn om de kleurtemperatuur te meten, en die waarde in te stellen.
Veel mensen gebruiken een grijskaart om de kleurtemperatuur te meten. Maar daarvoor is de grijskaart niet bestemd. Je wilt natuurlijk wit helemaal wit hebben, en een grijskaart is niet wit. Daarom moet je de witbalans ijken met een speciale ijkkaart. Het zal je niet verbazen dat dit gewoon een wit vlak is.
Lees ook over het juiste gebruik van de grijskaart,
en waarom deze eigenlijk niet geschikt is voor de witbalans te bepalen:
De werkelijke reden voor het gebruik van een grijskaart
Vaak is de achterkant van een grijskaart wit, wat speciaal voor het bepalen van de witbalans is. Dàt is die speciale ijkkaart. Je kunt eventueel ook een expodisk gebruiken, die ook wit is. Toch zal de grijskaart in veel gevallen voldoende effectief zijn om de witbalans redelijk goed te krijgen. Maar een wit kaartje werkt beter.
Een perfecte witbalans?
Je kunt de kleurtemperatuur bepalen zodat de juiste witbalans ingesteld wordt. Maar dat is nog geen garantie voor de perfecte kleurweergave. Daarvoor zijn nog meer hulpmiddelen te krijgen, zoals de Color checker. Deze kaart stelt je in staat om alle kleuren perfect te krijgen.
Voor een deel is dat in de camera te finetunen via een witbalans-shift, maar over het algemeen is dat veel eenvoudiger in de nabewerking van een foto. De witbalans instelling van je camera kan namelijk zonder kwaliteitsverlies aangepast worden als je in raw fotografeert.
Ben je een jpeg fotograaf, dan wil je misschien wel gebruik maken van deze witbalans-shift mogelijkheid in je camera. Maar alleen als het heel erg belangrijk is dat de witbalans en de kleurechtheid gegarandeerd goed moeten zijn.
Een perfecte witbalans zal in principe nooit nodig zijn, behalve als de kleurechtheid van hetgeen je fotografeert perfect moet zijn. Dat zal alleen in specifieke situaties zijn. Dan is het ijken van je witbalans en kleurbalans noodzakelijk zijn.
Een subtiele kleurzweem kan echter sfeer aan je foto geven, en zo een fijne uitstraling geven. Wees dus niet al te kritisch met het instellen van je witbalans, en bedenk dat als je in raw fotografeert het altijd mogelijk blijft om dit achteraf te finetunen.
Nu je het verschil tussen kleurtemperatuur en witbalans weet, hoe belangrijk is een perfecte witbalans voor jou? Vertel het me in een reactie onder dit bericht.
Mooi artikel. Voor mij is de witbalans zeer belangrijk. Graag fotografeer ik zelf zo waarheidsgetrouw als mogelijk. Pas als ik dat wat beheers is er tijd voor meer wellicht. Maar. Naast de witbalans is er ook de balans tussen de schaduw en het direct verlichte. Wanneer de schaduwen altijd relatief te koud zijn, zullen de direct belichte delen wel te warm zijn. De camera bepaalt een gemiddelde, dat naar mijn smaak vaak wel goed is, maar niet in de hele foto. Mijn ervaring bijvoorbeeld is dat de straatstenen in de schaduw een blauwe gloed hebben en de lucht (in het… Lees verder »
Hallo Raf,
Dank je voor de uitgebreide reactie.
Je noemt een goed punt, het verschil tussen de de kleurtemperatuur van iets in het zonlicht, of in de schaduw. Dat laatste is inderdaad blauwer van kleur dan het zonlicht.
Die verschillende kleurtemperatuur blijft altijd een lastige situatie bij het fotograferen. Onze ogen corrigeren dit, omdat die continu ‘bijregelen’. Maar als je goed oplet, dan kun je dat kleurverschil ook zien.
Het oplossen van deze kleurverschillen kan een middenweg zoeken in witbalans instelling, of met lokale aanpassingen de kleurzweem van de schaduwen corrigeren. Een andere manier heb ik nog niet gevonden.
Heel interessant artikel. Ik begrijp echter niet goed hoe het werkt met handmatige witbalans bij kunstlicht, wit wordt dan inderdaad echt wit, maar de foto komt totaal niet overeen met de warme kleuren zoals ik ze waarneem, ze worden veel te blauw. Is handmatige witbalans iets wat je alleen kunt of zou moeten gebruiken bij daglicht? En hoe bepaal ik bij kunstlicht de juiste witbalans of de juiste kleurtemperatuur. Ik fotografeer vaak in musea (360 graden fotografie) en ben veel te veel tijd kwijt aan nabewerken. Misschien is een kleurtemperatuurmeter dan toch echt een must of zijn er alternatieven? Hartelijk… Lees verder »
Witbalans werkt overal hetzelfde, of je nu binnen met kunstlicht fotografeert of buiten. Maar als je uitgaat van een wit oppervlak, of wit object, dan zal je merken dat dit witte vlak kleuren zal reflecteren. Schijn met rood licht op een wit vlak, en het kleurt rood. Met blauw licht wordt het blauw. Wit is dus niet altijd wit, het hangt af van de kleur van het aanwezige licht. Maar heb je voornamelijk roodoranje kunstlicht, dan zal het toch prettiger zijn om de witbalans te corrigeren. Dat doen onze ogen voor een deel ook. We ervaren dan wit toch als… Lees verder »
Oeps toch nog best moeilijk te begrijpen. Je ziet overal schema’s met de kleurtemperatuur van het licht. Niet moeilijk: hoe meer rood hoe lager het aantal graden K en hoe blauwer hoe hoger het aantal graden kelvin. En ja witheet komt pas bij een hoge temperatuur en dus veel graden Kelvin. Maar nu lichtroom: hoe lager ik de witbalans zet hoe blauwer de foto en hoe hoger ik de witbalans zet hoe geler, roder de foto? Zo ook op mijn camera. Dat verklaart misschien het woord neutraliseren, maar maakt het wel verwarrend. Want dan moet ik dus niet de temperatuur… Lees verder »
Ik zie dat ik je bericht over het hoofd gezien heb. Ik reageer er toch nog op, een beetje laat misschien, dat wel.
De witbalans op je camera komt overeen met een kleurtemperatuur. Stel je kunstlicht in, dan komt dit overeen met de kleurtemperatuur van je kunstlicht, ongeveer 2700 K.
Zou je de kleurtemperatuur kunnen meten, dan is de gemeten kleurtemperatuur de waarde die je op de camera moet instellen, en niet het tegenovergestelde.
Dit is ook zo in Lightroom en andere software. Je stelt de slider in op de kleurtemperatuur van de lichtbron.
Lastig verhaal. Komt het er in Jip & Janneke taal niet op neer dat de kleurtemperatuur een fysisch / optisch fenomeen is; je kunt er niets aan veranderen. Het zo correct mogelijk (of gewenst mogelijk) afstemmen van je camera op die temperatuur, dat doe je met de WB.
Klopt, daar komt het een beetje op neer. Juist dat heb ik wat toegelicht in dit artikel, met voorbeelden.