Lichtende nachtwolken fotograferen

Ze zijn relatief zeldzaam, zijn maar een paar maanden in het jaar te zien, en het is vrijwel niet te voorspellen wanneer ze te zien zijn: lichtende nachtwolken. In het Engels Noctilucent clouds, afgekort NLC. Lichtende nachtwolken fotograferen is niet moeilijk. Ik vertel je hoe je dit kunt doen.

Heel wat jaren geleden, op 10 juli 2015, hebben we ze voor het eerst gezien. Op een warme zomeravond, een half uur voor middernacht, waren ze laag aan de Noordwestelijke hemel te zien. Het waren vage lichtende vegen in de lucht, ver achter en hoog boven de donkere laaghangende bewolking. Het maakte me dolgelukkig.

Natuurlijk was er het verlangen om deze bijzondere wolken vaker te zien, en fotograferen. Ik hoopte vorig jaar ze te zien bij ons bezoek aan Katwijk aan Zee, waar het zeevonk de kust verlichtte, maar toen, die nacht, waren de lichtende nachtwolken niet zichtbaar.

Een klein beetje achtergrond over lichtende nachtwolken

Lichtende nachtwolken, noctilucent clouds, zijn alleen tijdens de korte zomernachten (half mei tot half augustus) te zien, tussen 50° en 65° Noorderbreedte.

Ze behoren tot de hoogste mogelijke wolken in de atmosfeer, op zo’n 85 kilometer hoogte, vlak onder de Mesopauze, die met -100°C tot -160°C het koudste deel van de atmosfeer is. Deze extreem lage temperaturen, die essentieel zijn voor de lichtende nachtwolken, zijn er alleen in de paar maanden rond midzomernacht.

Wanneer kun je lichtende nachtwolken zien?

Omdat de wolken zo hoog in de atmosfeer hangen, worden ze door de zon verlicht als de zon voor ons, als waarnemer, al lang achter de horizon verdwenen is.

Vanaf ongeveer een uur na zonsondergang, in het late, donkere deel van de schemering, zijn ze dan in de richting van West- Noordwest laag aan de horizon te zien. Na middernacht hangen ze richting Noordoost. Tijdens het daglicht zijn de lichtende nachtwolken niet zichtbaar.

Wat zijn lichtende nachtwolken?

Lichtende nachtwolken bestaan uit extreem kleine ijskristallen van 1/10.000e deel van een millimeter, die het zonlicht reflecteren. De ijskristallen zijn niet groot genoeg om een iridescerende effect (regenboog kleuren) teweeg te brengen, waardoor ze over het algemeen blauwig/wit van kleur zijn. Soms kan er echter een rood en/of goudkleur te zien zijn.

Hoe de ijskristallen ontstaan is nog niet echt bekend, omdat dit deel van de atmosfeer extreem droog is. Het lijkt erop dat uitlaatgassen van raketten een van de belangrijke bronnen is voor het vocht, dat als ijs op deeltjes terecht komt. Maar ook methaan en kooldioxide kan als ijs op de deeltjes aan vriezen.  De stofdeeltjes zijn waarschijnlijk van meteorieten afkomstig, maar ook door bijvoorbeeld vulkaanuitbarstingen.

Fotograferen van lichtende nachtwolken

In 2017 leken de omstandigheden wederom geschikt voor de lichtende nachtwolken. We zijn toen op pad gegaan. Hoewel het lijkt alsof we ze gezien hebben; vage wittige strepen hoog in de lucht, twijfel ik nog steeds of dit ook daadwerkelijk de lichtende nachtwolken waren. Ik herinnerde de eerste keer dat we ze zagen nog maar vaag, zodat het niet duidelijk was, en ben er maar vanuit gegaan dat dit niet de wolken waren die we wilden zien.

In 2019 was het dan eindelijk zover. Net voor we naar bed gingen las Hetwie dat er een grote kans was op de lichtende nachtwolken (wat vreemd is, aangezien ze slecht of niet te voorspellen zijn). Ik keek snel even naar buiten, en jawel; zonder enige twijfel hing de lucht vol met de illustere NLC’s, de noctilucent clouds (wat ik een prachtige benaming vind).

Binnen enkele minuten hadden we onze camera, statief, en belandden we op dezelfde plek als in 2015, met de vijver van Brouwhuis in de voorgrond en een heldere lucht vol met de lichtende nachtwolken.

Zo helder hadden we deze wolken nog nooit gezien, en anderhalf uur na zonsondergang leek de hele lucht in de richting van het Noord-westen gevuld met de fragiele vormen die deze wolken aannemen. Laag aan de horizon zagen ze er heel anders uit dan hoger, wat waarschijnlijk aan de kijkhoek ligt.

Na middernacht besloten we om nog naar een andere plek te gaan: het Buntven. Daar leken de lichtende nachtwolken feller dan we ooit verwacht hadden. En als bonus hing er een prachtige ijle nevel boven het ven, dat door het maanlicht opgelicht werd. Dit zijn de “witte wieven.”

Tot slot hebben nog even bij het nabijgelegen natuurbad Berkendonk gestaan, en was het bijna half twee in de nacht (ochtend) voor we weer thuis waren. Maar het was meer dan de moeite waard, en alles dankzij Hetwie die alert genoeg was om het nieuws in het oog te houden.

Hoe fotografeer je lichtende nachtwolken?

In feite is het niet erg moeilijk om lichtende nachtwolken te fotograferen. Omdat ze vaak laag aan de horizon staan, is een vrij uitzicht belangrijk. Neem niet te veel groothoek, want je wilt de wolken natuurlijk goed kunnen zien. Een tele objectief zoals een 70-200mm is ideaal, maar het kan ook met langere brandpunten.

Omdat het donker is, moet je natuurlijk vanaf statief werken. Zorg dat de beeldstabilisatie uit staat, en gebruik een self-timer of draadontspanner. De wolken bewegen een beetje, dus zorg ervoor dat je belichtingstijd niet al te lang wordt. Een sluitertijd van 5 tot 15 seconden gaat uitstekend. Kies een gewenst diafragma, en zorg ervoor dat je de ISO zo kiest dat de belichting goed is. Mocht de ISO te hoog worden, open je diafragma dan wat meer, of maak de belichting wat langer.

Leer wat de maximale ISO waarde van je camera is, zodat je weet tot hoe ver je met de ISO kunt gaan:
https://www.nandoonline.com/tot-hoeveel-iso-kan-je-camera-gaan/

Stel je belichting in op de wolken, zorg dat die goed zijn. Eventueel kun je daarna, of tussendoor, nog een extra belichting maken voor de voorgrond. Dan kun je die later samenvoegen, als je wilt.

Heb je mooie foto’s gemaakt van lichtende nachtwolken?

Is het gelukt? Heb je lichtende nachtwolken gefotografeerd? Ik nodig je uit om ze te linken in een reactie onder dit bericht. Succes met fotograferen.