Macro met omkeerringen

Onlangs  zag ik foto’s van iemand die gebruik gemaakt heeft van een omkeerring. Deze manier van macrofotografie ken ik nog van tientallen jaren geleden, hoewel ik er zelf nooit gebruik van gemaakt hebt. Reden om daar eens mee te gaan experimenteren. In dit artikel vertel ik over wat je kunt verwachten van macro met omkeerringen.

Geschatte leestijd: 8 minuten

Wat doet een omkeerring? Precies wat het woord zegt: een objectief omgekeerd op een camera monteren. Achterstevoren dus. Op deze manier is van (vrijwel) elk objectief een macro objectief te maken.

Voor een tiental euro kan een omkeerring gekocht worden, dus het is echt low-budget. Er zijn wel nadelen aan verbonden: je moet handmatig scherpstellen, er zijn heel korte focusafstanden, en het diafragma moet handmatig ingesteld worden.

Het diafragma instellen voor macro met tussenringen

Van de drie nadelen is er één die echt een probleem zou kunnen opleveren: het diafragma. Vroeger was het eenvoudig en kon het diafragma door middel van een ring op het objectief mechanisch ingesteld worden. Tegenwoordig is het allemaal elektronisch waardoor het in eerste instantie onmogelijk lijkt om je diafragma anders dan volledig open te gebruiken.

Er zijn wel omkeerringen met een speciale constructie die dit probleem opvangen (omkeerring van Novoflex), maar deze oplossing is ongeveer 20x zo duur dan een simpele ring zoals ik heb gekocht.

Maar natuurlijk is daar ook weer een oplossing voor, in ieder geval bij Canon. Hiervoor moet gebruik gemaakt worden van de scherptediepte controle knop.

De scherptediepte controle knop gebruiken

Voor wie het niet weet: de scherptediepte controle knop (DOF knop) wordt gebruikt om het diafragma handmatig te sluiten. Op die manier kan de scherptediepte gecontroleerd worden (Depth Of Field). Hoewel het ongetwijfeld daar niet voor bedoeld is, kan deze knop ook gebruikt worden om een diafragma bij macro met tussenringen in te stellen.

Bevestig het objectief op de normale manier op je camera en stel de gewenste diafragma opening in. Druk vervolgens de DOF knop van de camera in en verwijder het objectief terwijl je de DOF knop ingedrukt houdt.

Het ingestelde diafragma zal op die manier ingesteld blijven. Pas wanneer het objectief weer normaal op de camera aangesloten wordt zal het diafragma weer in de originele uitgangspositie terecht komen. Na het instellen van het diafragma kan het objectief omgekeerd op de camera aangesloten worden.

Ik denk niet dat deze manier van werken nadelig is voor een objectief. Maar ik wil wel benadrukken dat iedereen die dit gaat uitproberen het op eigen risico doet.

Een ouder objectief gebruiken

Een andere oplossing is het gebruik van een ouder objectief dat een mechanische diafragma ring heeft. Die objectieven zijn tweedehands goedkoop op de kop te tikken. Let dan wel bij de aanschaf van een objectief dat het de filtermaat heeft van de omkeerring – of neem een objectief en kies voor de bijpassende omkeerring.

Macro met omkeerringen in de praktijk

Het diafragma instellen is één ding, maar om hiermee vervolgens handmatig scherp te stellen is een ander ding. Hoe kleiner het gekozen diafragma, hoe donkerder het beeld zal zijn. Indien er te weinig licht is zal het moeilijk, zo niet onmogelijk worden om scherp te stellen. Een hulplicht (zaklamp) kan dan een oplossing zijn.

Om te laten zien wat een omkeerring doet heb ik de volgende setup gemaakt: een Canon EOS 1Dmk3 met een Canon EF17-40mm f/4L die met behulp van de omkeerring omgekeerd gemonteerd is. Het diafragma is door middel van de bovenstaande methode op f/16 gezet om een redelijke scherptediepte te krijgen. De setup ziet er zo wel een beetje vreemd uit, maar het heeft zo zijn charmes.

Met deze setup heb ik foto’s gemaakt van een setje knopspelden. In deze test wil ik tevens het verschil laten zien met het resultaat van een normaal macro objectief.

Macro met een macro objectief.

Hiervoor heb de Canon EF100mm f/2,8 op de Canon EOS 1Dmk3 gezet. Om nog verder te gaan dan de 1:1 vergroting heb ik bovendien een 25mm tussenring gebruikt om een nog grotere vergroting te krijgen.

Macro met omkeerringen

Dan volgen de macro resultaten die met de omkeerring en de Canon EF17-40mm f/4L zijn gemaakt. Zoals de onderstaande foto’s laten zien is de vergroting met deze combinatie niet gering. De eerste foto is met het brandpunt op 40mm ingesteld, en de tweede foto met 17mm brandpunt.

Mijn conclusie over macro met omkeerringen

Zoals te zien is, bereikt de omkeerring met een 40mm brandpunt een vergelijkbare vergroting met de 100mm macro + 25mm tussenring. Wanneer er voor 17mm brandpunt gekozen wordt is de vergroting vele malen groter. Ik heb ook nog geprobeerd om de tussenring in combinatie met de omkeerrring te gebruiken, maar dat gaf een communicatie-error.

Er zijn een aantal zaken die me opgevallen zijn bij het gebruik van een omkeerring:

• hoe korter de brandpunt afstand, hoe groter de vergroting
• diafragma instellen vereist een handigheidje
• scherpstellen is moeilijk en komt bijzonder nauw
• scherpstelafstanden worden erg kort
• stofjes op het objectief (en sensor) vallen meer op dan normaal
• de vergroting wordt pas interessant bij brandpunten die korter dan 40mm zijn
• erg goedkope manier van macro foto’s te maken
• het fotograferen is weer een uitdaging

Hoewel het het instellen van het diafragma met de DOF knop werkt, moet je camera er wel een hebben. Het is ook geen garantie dat het ook daadwerkelijk zal gaan. Ik heb dit immers alleen de Canon kunnen testen.

Wie macro met tussenringen overweegt, zou ik zeker aanraden om dit te doen met een tweedehands objectief met een mechanisch diafragma. Dan kun je gewoon het diafragma dichtdraaien.

Nog enkele resultaten

Ik heb een aantal (dagelijkse) objecten gefotografeerd om een idee te krijgen van wat mogelijk is. Alle foto’s zijn met dezelfde camera/objectief combinatie gemaakt als in het bovenstaande voorbeeld, met niets meer dan bestaand licht en een spiegeltje als ondergrond.

De alternatieven

Er zijn natuurlijk nog veel meer methoden om macro fotografie te beoefenen. Maar de meeste methoden zijn veel kostbaarder dan een omkeerring.

Natuurlijk is er een normaal macro objectief, waarmee een vergroting van 1:1 behaald kan worden. Met een of meerdere tussenringen kun je dan voorbij die 1:1 vergroting komen.

Er zijn ook objectieven die verder gaan dan de 1:1 vergrotingen van een macro objectief. Een goed voorbeeld daarvan is de MP-E65 van Canon, die maar liefst een 5x vergroting mogelijk maakt. Canon is niet de enige die dit soort objectieven heeft. Ook Laowa heeft prachtige macro objectieven die verder gaan dan een 1:1 vergroting.

Ten slotte bestaan er balgen, een wat gedateerde manier van macro fotografie die vergelijkbaar is met tussenringen. Een balg is flexibel en kan soms tot grotere vergrotingen gaan dan een tussenring.

Voor mij is de omkeerring een leuke uitbreiding van mogelijkheden die ik met mijn bestaande objectieven heb, zonder direct een dure investeringen te doen.