Kiezen tussen een soft medium of hard grijsverloopfilter

Werken met grijsverloopfilters – deel 2

Wanneer je op zoek gaat naar grijsverloopfilters kan je kiezen tussen een soft, medium of hard grijsverloopfilter. Natuurlijk hebben ze allemaal een toepassing, maar welk soort grijsverloopfilter moet je kiezen? Om het nog lastiger te maken, is er ook nog een omgekeerd grijsverloopfilter.

Ga je met grijsverloopfilters aan de slag, dan kun je relatief eenvoudig bepalen hoe sterk dat filter moet worden. Dat heb ik uitgelegd in het eerste deel van de serie over het werken met grijsverloopfilters. Je kan ook nog kiezen tussen een soft, medium of hard grijsverloopfilter. Het bepalen van de juiste sterkte van het filter is dus niet het enige wat je moet doen.

Lees ook mijn artikel over het kiezen van de juiste sterkte van het grijsverloopfilter: Hoe kies je het juiste grijsverloopfilter?

De vier soorten grijsverloop

Er zijn in principe vier soorten grijsverloopfilters. Er is een heel geleidelijk verloop, wat het soft grijsverloopfilter wordt genoemd, en er is een heel abrupt verloop, want uiteraard het hard grijsverloop zal zijn. Je hebt ook nog een tussenweg; het medium grijsverloopfilter.

De vierde soort is enigszins afwijkend. Het is een combinatie van een hard en een soft grijsverloopfilter. Het harde, abrupte verloop is in het midden van het filter, waarna het heel geleidelijk weer naar transparant verloopt. Het is een omgekeerd grijsverloop, ofwel een reverse grijsverloopfilter.

Er zijn nog enkele ander afwijkende vormen te vinden, zoals een filter dat alleen in het midden een donkere band heeft, wat ook wel een horizon filter genoemd wordt. Een voorbeeld is het Haida Red Diamond ND 1,2 horizon filter. Ik heb dit filter niet in bezit, en nog nooit gebruikt, dus kan ik daar weinig over zeggen, behalve dat het geschikt kan zijn voor een zonsopkomst, en zonsondergang. De andere grijsverloopfilters gebruik ik wel veel, en kan helpen met het kiezen tussen een soft, medium of hard grijsverloopfilter.

Ik maak gebruik van het Haida M10 filtersysteem met de Red Diamond filters. Wil je meer weten over dit uitstekende filtersysteem, lees dan mijn review:
Review van het Haida M10 filtersysteem

Wanneer kies je een soft grijsverloopfilter?

Een soft grijsverloop heeft een heel geleidelijk verloop over het filter heen. Hierdoor is het geschikt wanneer er veel objecten boven de horizon uitsteken, zoals bergen, bomen, huizen, enzovoort.

Het is het meeste geschikt wanneer je dit gebruikt met een groothoek of ultra-groothoek objectief. Door de grote beeldhoek maak je maximaal gebruik van het verloop. Kies je dit filter voor op een tele-objectief, dan maak je slechts gebruik van een klein deel van het complete verloop.

Wanneer kies je een hard grijsverloopfilter?

Het hard grijsverloopfilter heeft een heel abrupt verloop, midden in het filter. Hierdoor zal bij een verkeerde plaatsing dit direct te zien zijn, zeker bij sterke grijsverloopfilters. Plaats je het filter wel netjes op de horizon, maar steken er objecten door de horizon, dan zal er een duidelijk scheidingslijn door dat object lopen.

Een hard grijsverloopfilter is uitermate geschikt wanneer er een lege horizon is, zoals aan zee of open gebieden. Maar pas op, zo gauw er iets door de horizon steekt wordt alles boven de horizon heel donker.

Gebruik je een tele-objectief, dan kan het korte verloop als een meer geleidelijk verloop werken. Dit komt omdat de beeldhoek van een tele-objectief natuurlijk smaller is dan bij groothoek. Werk je veel met tele-objectieven, dan kan een hard verloop een goede keuze zijn.

Kijk ook naar mijn lezing over systeemfilters speciaal voor fotoclubs, verenigingen en fotogroepen
De lezing Fotograferen met Systeemfilters

Wanneer kies je een medium grijsverloopfilter?

Het medium grijsverloopfilter is in feite een tussenweg. Het heeft geen soft verloop, en geen hard verloop. De naam zegt het in feite al. Een specifieke toepassing zie ik dan ook niet, behalve dat het een gulden middenweg kan zijn.

Een medium grijsverloopfilter is misschien ideaal als je niet teveel filters in gebruik wil hebben, of mee nemen. Het werkt goed bij een lege horizon, maar ook bij objecten die door de horizon steken. Wil je een meer optimaal resultaat daarbij, dan zal een soft of hard grijsverloop misschien beter zijn.

In welke situaties is een omgekeerd grijsverloopfilter ideaal?

De laatste van de types die ik in dit artikel wil behandelen, is het omgekeerd grijsverloopfilter. Dit filter wijkt aanzienlijk af van de hierboven genoemde filters, omdat het soft grijsverloop maar op de helft van het filter aanwezig is. Donker in het midden, en uitlopend naar transparant aan de bovenzijde.

Het verloop van het donkere deel naar het onderste transparante deel is vervolgens een hard grijsverloop. Hierdoor zal het filter zich in feite gedragen als een hard grijsverloopfilter, maar in de lucht langzaam minder sterk worden.

Door dit omgekeerd grijsverloop is het filter ideaal voor momenten waarbij het licht op de horizon het felste is, zoals bij een zonsopkomst of zonsondergang. Het voorkomt dat de lucht boven de zon extreem donker wordt, iets wat wel eens voorkomt bij normale grijsverloopfilters.

De reden is, dat we geneigd zijn om de belichting op het lichtste deel van de foto in te stellen, zodat de lucht daarboven bij een onnatuurlijk donkere tint krijgt. Het omgekeerd grijsverloopfilter voorkomt dit probleem.

Gebruik en combineer grijsverloopfilters op een creatieve manier

Bij alle voorbeelden die ik heb laten zien, is het grijsverloopfilter gebruikt op de normale, traditionele manier. In elke foto is het doel de lucht donkerder te maken, zodat de helderheid van alle delen in de foto nagenoeg gelijk is geworden. Afhankelijk van het brandpunt en hoe de horizon eruit ziet kan je kiezen tussen een soft, medium of hard grijsverloopfilter.

Lees ook mijn artikel over het kiezen van de juiste sterkte van het grijsverloopfilter: Hoe kies je het juiste grijsverloopfilter?

Je kunt grijsverloopfilters natuurlijk ook gebruiken om andere delen in een foto donkerder te maken. De lucht hoeft immers niet altijd in de foto aanwezig te zijn. Soms is die zelfs donkerder dan de voorgrond. Dus waarom zou je een grijsverloopfilter niet roteren en het verloop onder een andere hoek gebruiken.

Je kunt ook meerdere grijsverloopfilters tegelijkertijd gebruiken. Het is ook mogelijk om ze over elkaar heen te leggen, en zo een extreem donker verloop te creëren, bijvoorbeeld een 2 stops samen met een 3 stops, of een dubbel verloop te gebruiken. Je kunt een hard verloop combineren met een soft verloop, of een omgekeerd verloop.

Dit laatste heb ik onlangs beschreven in een apart artikel, waarin ik een omgekeerd grijsverloop heb gebruikt, samen met een hard verloop dat ondersteboven in het houder is geplaatst. Zo kun je de belichting van de foto helemaal – of in ieder geval een deel – naar je hand zetten.

Lees meer over de bovenstaande foto in mijn blog artikel over creatief gebruik van meerdere grijsverloopfilters.

Tot slot

Kijk naar de soort fotografie die je beoefend, en kies aan de hand daarvan de meest geschikte grijsverloopfilters. In deel 1 van deze serie heb ik verteld hoe je de sterkte kunt berekenen van je scène, en met dit deel over het soort grijsverloopfilter heb je alle benodigde kennis om succesvol met grijsverloopfilters aan de slag te gaan.

Toch zullen er momenten zijn dat zelfs een grijsverloopfilter niet het resultaat oplevert wat je graag zou willen hebben. Maar ook daar is natuurlijk een oplossing voor: HDR met grijsverloopfilters. Iets wat in een volgend artikel beschreven wordt.

Je kunt kiezen tussen ronde filters of een filtersysteem. Ik help je kiezen als je niet goed weet welke het meest voor jou geschikt zijn.
Lees mijn blogbericht of de keuze tussen Ronde filters of een filtersysteem