PureNight filter van Lonely Speck

Lichtvervuiling is een lastig ding, zeker als je in de Benelux woont. Het voorkomt dat we de sterrenhemel in al haar pracht kunnen zien of fotograferen. Maar er zijn filters voor, nachtfilters om precies te zijn. In dit artikel lees je de review van het PureNight filter van Lonely Speck.

Geschatte leestijd: 17 minuten

Wie ooit een nachtelijk landschap met sterren en de Melkweg heeft gefotografeerd kent het probleem: lichtvervuiling. Zeker in de Benelux is de hoeveelheid lichtvervuiling een regelrechte ramp; er is nagenoeg geen ontsnappen aan. Er zijn dan ook veel mensen die zelfs nog nooit de Melkweg gezien hebben.

Toch zijn er wel een handvol plekken in Nederland te vinden. Ze zijn verspreidt over Oost en Noord Nederland, waar het nog donker genoeg is om de Melkweg redelijk goed te fotograferen. Het zijn plekken die zo ver mogelijk van de stedelijke verlichting verwijderd zijn, voor zover dat in ons drukbevolkte, land nog kan.

Waar komt lichtvervuiling vandaan?

Lichtvervuiling is niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid licht die door een stad geproduceerd wordt. Ook de luchtomstandigheden bepalen hoe erg de lichtvervuiling zal zijn. Hele dunne bewolking zal meer licht weerkaatsen waardoor de hemel vergeven is van strooilicht. Ook vocht in de lucht zal dit veroorzaken. Alleen met een hele droge, koude lucht kan het zo helder mogelijk zijn, omdat het licht van de steden dan heel minimaal weerkaatst wordt.

Het meest vervelende licht wordt geproduceerd door de zogenaamde natriumlampen. We kennen dit allemaal als de geeloranje straatverlichting. Het is licht dat in de nabewerking bijna niet weg te krijgen is met de witbalans, simpelweg omdat dit licht nauwelijks andere kleuren bevat; die lampen zenden een smalle bandbreedte licht uit.

Zou je dit in Lightroom of Photoshop willen corrigeren, dan hou je vaak een vieze doffe kleur over die de foto vaak geen goed doet. Bovendien zal de normale donkere delen van de lucht al snel een onnatuurlijke blauwe kleur krijgen. Kortom, het kost nogal wat moeite in de nabewerking wanneer je het eruit wilt halen.

Wegfilteren van lichtvervuiling

Aangezien de bandbreedte van de belangrijkste lichtvervuiling (de natriumverlichting) vrij smal is, moet het mogelijk zijn om dit tijdens het fotograferen al weg te filteren. Vaak zijn dit opschroef filters in kleine maten, of voorzet filters die in het spiegelhuis van de camera tussen objectief en sensor geplaatst worden. Deze filters houden uitsluitend het natriumlicht tegen en laten de rest door. Omdat het zo’n speciale filters zijn, kun je deze ook maar in een handvol specialistische winkels verkrijgen.

Met de groeiende populariteit van nachtfotografie was het slechts een kwestie van tijd voordat dit soort filters voor filtersystemen beschikbaar zouden komen. Voor zover ik weet is een van de eersten het PureNight filter van Lonely Speck. Dit is niet zozeer een filterproducent, maar een bekende website voor liefhebbers van “nightscapes”; landschappen onder een sterrenhemel.

Ze hebben via crowdfunding het PureNight filter kunnen realiseren. Ik was een van de deelnemers van de crowdfunding voor het 100mm filter. Dit was in december 2016. In mei 2017 ontving ik dan eindelijk het lang verwachtte filter. De review van het PureNight filter van Lonely Speck is dan ook een logisch vervolg.

Review van het PureNight filter van Lonely Speck

Even in technische termen: de PureNight is een speciaal didymium glas dat het lastige geeloranje licht van de hogedruk natriumverlichting (575-600 nm) uit het spectrum filtert. Dit zorgt er voor dat dit licht de sensor van de camera ook absoluut niet meer bereikt, waardoor het beeld er veel natuurlijker uit zal zien. Lonley Speck zegt dat het zorgt voor een beter contrast doordat het de lichtzweem verminderd. Met andere woorden, de reflectie van het kunstlicht in de vochtige lucht en dunne bewolking is niet meer (of minder) zichtbaar.

Het filter kan gebruikt worden in alle 100mm filterhouders, ongeacht welk merk. Je kunt het filter dus op meerdere objectieven gebruiken. Kortom, het heeft dezelfde voordelen als een normaal systeemfilter zoals we dat kennen van onder andere LucrOit, Lee, Benro, NiSi, Haida en Cokin.

Ik heb ook het nachtfilter van Haida gereviewed. Lees er meer over in
Review van het Haida Clear Night nachtfilter

Het PureNight filter van Lonely Speck in de praktijk

Al die theorie is mooi en klinkt indrukwekkend, maar uiteindelijk komt het erop neer dat het filter in de praktijk goed moet kunnen presteren. Vandaar mijn review van het PureNight filter van Lonely Speck. De enige manier om dit te testen is door ‘s-nachts erop uit te gaan.

Helaas heb ik het filter net voor de zomer periode gekregen, het moment dat de dagen het kortst zijn. Van de andere kant, dit is wel het moment dat het centrum van de Melkweg boven de horizon uit komt. Een van de locaties die ik uitgekozen heb om het filter in de praktijk te testen is in de buurt van het gebied dat de Stippelberg heet. De andere locaties zijn te vinden in de Auvergne (F) waar de lichtvervuiling heel wat minder is.

Eerste indruk

De foto’s die met dit filter zijn gefotografeerd hebben een opvallende blauwe tint. Dit is heel anders dan de oranje gele tint waar we zo aan gewend zijn. Maar men moet niet vergeten dat die kleur veroorzaakt wordt door een combinatie van witbalans instelling en lichtvervuiling. We zijn daar zo aan gewend dat de blauwtint die we met het filter verkrijgen er vreemd en onnatuurlijk uit ziet.

Wat de echte kleur van een nachtelijke hemel zou moeten zijn is echter moeilijk te zeggen, aangezien we ‘s-nachts met onze ogen vrijwel geen kleur kunnen onderscheiden. Ik denk dat we de uiteindelijke foto naar onze eigen wens moeten bewerken, met de kleur die we zelf prettig vinden. Of dat nu mèt filter is, of zonder. Laten we nu eens kijken naar de resultaten voor deze review van het PureNight filter van Lonely Speck, op drie verschillende plekken.

Op de plek waar het nooit echt donker wordt

De Stippelberg ligt in het donkerste deel van Noord-Brabant. Nu moet je je daar niet teveel van voorstellen, maar de Melkweg is hier in ieder geval (vaag) aan de hemel te zien. Voor de kenners: totale helderheid ligt in de buurt van 0,6-1,0 mcd/m2.

De camera heb ik voor deze foto’s ingesteld op de waarden die ik tegenwoordig veel gebruik: ISO12800 met f/2,8 en een belichtingstijd van 8 seconden. Ik heb een 24mm brandpunt gebruikt en een witbalans ingesteld op 4000K. Met deze instellingen heb ik voor deze review zowel zonder als mét het PureNight filter van Lonely Speck gefotografeerd. Het verschil tussen de onbewerkte foto’s is overduidelijk.

Het PureNight filter is zoals beloofd heel effectief in het wegfilteren van de geeloranje lichtvervuiling. Het resultaat met deze witbalans levert een blauwere foto op. Het lijkt erin eerste instantie op dat met het PureNight filter van Lonely Speck de witbalans beter richting de 5000K gezet kan worden. Hiermee wordt die onnatuurlijke blauwe tint voorkomen.

Na de bewerking in Lightroom

Voor beide foto’s, mét en zonder filter, heb ik exact dezelfde bewerking in Lightroom Classic uitgevoerd. Het resultaat tussen de foto met en zonder filter is overduidelijk.

Door het contrast drastisch te verhogen wordt de Melkweg beter zichtbaar. Dit is beter dan wat we met het blote oog op die locatie kunnen zien. Tevens ontstaat er met deze bewerking in Lightroom een kleurverschuiving. Hierdoor is de onnatuurlijke blauwe tint uit de onbewerkte foto heel wat verminderd. Tegelijkertijd heeft deze bewerking in de foto zonder filter de geeloranje tint van de lichtvervuiling versterkt.

Lichtverlies door het PureNight filter van Lonely Speck

In eerste instantie lijkt het erop dat de melkweg in de foto zonder filter beter te zien is, ondanks de aanwezige lichtvervuiling. Bij het kritisch vergelijken van beide foto’s valt echter op dat de foto met het PureNight filter iets donkerder is, iets wat door de bewerking van de foto duidelijker zichtbaar is geworden. Voor een goed vergelijk zal het nodig zijn om dit ook te corrigeren.

Door de foto met het filter 0,5 stop lichter te maken komt de helderheid van de foto’s beter met elkaar overeen. Daaruit kan geconcludeerd worden dat het filter ongeveer een halve stop lichtverlies oplevert. Dit lichtverlies is natuurlijk te verwachten aangezien er een deel van het licht uit het spectrum gefilterd wordt.

Op de plek waar het donkerder is

Gelukkig kon ik voor de review van het PureNight filter van Lonely Speck het ook tijdens mijn workshop in Frankrijk gebruiken. Dit is een gebied waar weinig grote steden te vinden zijn zodat de lichtvervuiling gering is. Maar het is er zeker niet extreem donker, hoewel wij als Nederlander dat misschien wel zo ervaren.

De totale helderheid ligt hier in de buurt van 0,3 mcd/m2. Het is dus een hele goede plek om de Melkweg te zien en te fotograferen, zelfs in de buurt van dorpen en kleine stadjes. Een van de mooie locaties is het uitzicht op het stadje La Chaise Dieu, waar een grote kathedraal hoog bovenuit steekt.

Met en zonder het PureNight filter van Lonely Speck

De foto is hierboven is gemaakt met het PureNight filter en vervolgens bewerkt in Lightroom/Photoshop. Het laat de Melkweg veel beter zien dan wat we in Nederland zouden ervaren, maar dat ligt niet alleen aan het filter. Het verschil dat dit filter echter maakt wordt pas zichtbaar wanneer het vergeleken wordt met een foto zonder filter, met dezelfde instellingen en omstandigheden. In dit vergelijk is de 0,5 stop lichtverlies niet gecorrigeerd en dus ook duidelijk aanwezig.

De plek waar het nog echt donker is

Hoewel locaties zoals La Chaise Dieu vele malen donkerder zijn dan wat we in Nederland hebben, is er nog steeds relatief veel lichtvervuiling aanwezig, iets waar het PureNight filter van Lonely Speck uitstekend voor gebruikt kan worden. Maar stel dat je verder van de verlichting vandaan gaat en op een plek staat waar het nog veel donkerder is? Heeft het filter dan nog wel zin?

Het antwoord daarop kan ik maar deels beantwoorden. De meest donkere plek die ik bezocht heb laat namelijk toch nog wat lichtvervuiling aan de horizon zien, hoe gering dan ook (de totale helderheid is daar tot 0,2 mcd/m2, voor de kenners).

Met de hoge ISO waarden die ik gebruik zal ook de lichtvervuiling evenredig versterkt worden. En juist voor dat geringe strooilicht aan de horizon is het PureNight filter van Lonely Speck perfect te gebruiken, zoals te zien is in de volgende foto.

Perfect voor het laatste restje lichtvervuiling

Hoe gering de kleurzweem van het kunstlicht ook is, het filter haalt die golflengte licht er uitstekend uit. Maar er moet wel rekening gehouden worden met een halve stop lichtverlies, iets wat in de bovenstaande foto’s niet gecorrigeerd is. Pas wanneer de belichting van beide foto’s gelijk getrokken wordt zien we goed hoe groot het verschil is.

Flares en lichtreflecties

In veel gevallen zal het PureNight filter gebruikt worden op plaatsen waar het donker is, zo ver mogelijk van storende lichtbronnen verwijderd. Door het ontbreken van lichtbronnen zal de kans op flares erg klein zijn, of zelfs afwezig. Toch is het interessant om te weten wat het filter doet wanneer er wèl lichtbronnen in beeld zijn.

Om te testen hoe gevoelig het filter voor flares is, heb ik de camera in het nabij gelegen park gebruikt, recht onder een (LED) lantaarn waarbij ik de felle lichbron in de hoek van het beeld heb geplaatst om zo de kans op flares zo groot mogelijk te maken. Ik heb zowel met als zonder filter gefotografeerd. Beide foto’s zijn zo bewerkt dat de kleur ongeveer overeenkomt, om zo duidelijk het verschil te kunnen zien. Bovendien heb ik het lichtverlies van het filter gecorrigeerd door 0,5 stop langer te belichten.

Ik heb geprobeerd om in beide foto’s zowel kleur als helderheid zoveel mogelijk hetzelfde te houden. Dat maakt het duidelijker om het verschil te laten zien in de hoeveelheid flares. Bovendien is het lichtverlies van het PureNight filter gecorrigeerd. Kijken we dan naar beide foto’s, waarbij de onderste met filter gemaakt is, dan is er duidelijk een toename in de hoeveelheid flares, hoewel niet schokkend. Het is dus verstandig om hier rekening mee te houden wanneer het filter in dit soort omstandigheden gebruikt wordt.

Maanlicht

Wie de bovenstaande foto’s bekijkt, zal denken dat het gebruik van het filter makkelijk gesimuleerd kan worden in Lightroom of een ander fotobewerkingsprogramma. Maar dit voorbeeld is echter gemaakt bij het licht van de volle Maan. Dit is de reden waarom de lucht zo blauw is, ook in de foto zonder filter. Bovendien moet er rekening mee gehouden worden dat er op deze plek LED verlichting is, en weinig natriumlampen. Het nut van het PureNight filter bij maanlicht is dus discutabel.

Een oordeel

De PureNight is een goed verzorgd filter, mooi afgewerkt en in een nette verpakking geleverd. Uiteindelijk zal die verpakking bij het oud papier belanden, maar het geeft een goed eerste indruk.

De kosten voor dit 100mm filter zijn met $289 heel erg hoog, maar door de deelname aan de crowdfunding was het tijdelijk een heel stuk lager. Gelukkig zijn er inmiddels veel andere merken die soortgelijke filters op de markt gebracht hebben, waaronder Haida. Ik heb ook een review voor dit filter geschreven.

Ik werd er tijdens het lange wachten op de levering erop gewezen dat met de gestage opkomst van LED verlichting het nut van het filter mogelijk verwaarloosbaar zou zijn. Maar wanneer ik om me heen kijk zie ik toch nog steeds het oranjegele licht van de natriumlampen de lucht vervuilen met licht. Wanneer die allemaal vervangen zijn voor LED verlichting zijn we waarschijnlijk wel een decennium verder. Voorlopig heeft dit filter zeker zijn nut, zelfs op de voor ons makkelijk te bereiken “donkere plekken” in Europa.