Strijd tegen condens bij sterrenfoto’s

In de strijd tegen condens bij sterrenfoto’s kun je gebruik maken van verschillende technieken. Sommige werken redelijk, andere slecht. De beste oplossing is een warmtelint. Ik laat in dit bericht zien hoe ik dit gedaan heb.

Geschatte leestijd: 12 minuten

Condens ontstaat als een voorwerp zover afkoelt dat het vocht uit de lucht als kleine druppeltjes neerslaat. We zien dit gebeuren wanneer we met een bril van een koude omgeving naar een warme kamer gaan, het beslaan van de ramen van de auto na een koude nacht, of als we na een wandeling in de kou met een camera de warme kamer binnen komen. Hoe vochtiger de lucht, hoe sneller dit gebeurt.

Wanneer we ‘s-nachts foto’s maken van de sterrenhemel, voor sterrensporen (startrails) of voor het vangen van vallende sterren, koelt de camera en het objectief langzaam af. Tot het punt dat de apparatuur kouder is dan de omgeving. Dan is het moment bereikt dat het vocht uit de lucht condenseert en (onder andere) als het ‘beslaan van de lens’ zichtbaar wordt.

In de bovenstaande time lapse van een jaar geleden (oktober 2013) is dit duidelijk te zien. De oplossing is simpel: zorg dat de camera of het objectief niet afkoelt. De uitvoering is minder eenvoudig.

Voorkomen van condensvorming

In een voorafgaand blogbericht heb ik uitgebreid over condensvorming geschreven (“Meer over condensvorming bij astrofotografie“). In dat blogbericht heb ik ook enkele mogelijkheden ter sprake gebracht die condensvorming kunnen tegengaan. De camera een das om doen, gel packs die warmte afgeven, of een verwarmingslint.

De das werkt maar beperkt, de gelpacks heb ik niet uitgeprobeerd maar blijken niet veel langer dan een uurtje te werken (uit betrouwbare bron). Uiteindelijk heb ik in mijn strijd tegen condens bij sterrenfoto’s gekozen voor een verwarmingslint waarbij ik me heb laten leiden door de uitleg op de site van Phil Hart (http://philhart.com). Het is dus niet iets wat ik zelf verzonnen heb (het is niet nodig om het wiel opnieuw uit te vinden), maar ik wil wel mijn ervaring met dit systeem delen.

Een verwarmingslint in de strijd tegen condens bij sterrenfoto’s

Er zijn twee dingen nodig om het objectief warm te houden: een verwarmingslint voor om het objectief en een accu voor de energievoorziening. Het meeste wat hiervoor gevonden kan worden is bestemd voor de telescopen die (amateur) astronomen gebruiken. Bovendien zijn veel van deze verwarmingssystemen bestemd voor stroom uit het stopcontact. Dit hebben we niet ter beschikking in de ‘wilde’ natuur, dus zijn we aangewezen op accu’s.

De kant en klare systemen die ik uiteindelijk gevonden had zijn verschrikkelijk duur maar met de tutorial op de site http://philhart.com is het mogelijk om voor geringe kosten een goed werkend systeem te maken. Ongelukkig genoeg is het niet gelukt om de artikelen die nodig zijn in Nederland te vinden.

Ik heb ervoor gekozen om een 3″ oculair dew-heater strap van Dew-Not te nemen, dat voldoende lengte heeft om het rond een (groot) objectief te kunnen wikkelen. Het is een mooi afgewerkt artikel met een heel lang snoer. Helaas eindigt dit snoer met een cinch-stekker, wat we voornamelijk van onze audio apparatuur kennen. Deze leverancier levert ook voedingen die geschikt zijn om op de 12V aansluiting in de auto te gebruiken, maar ook de auto is niet altijd in de buurt. Bovendien zijn de kosten voor deze voedingen met $130 aan de forse kant.

Inmiddels zijn er verschillende aanbieders van hitte linten, die speciaal voor fotografie zijn gemaakt. Ik adviseer de Haida Anti-Fog belt die voor een klein bedrag verkrijgbaar zijn. Kijk in mijn webwinkel voor de mogelijkheden.
Wil je meer weten over deze Haida Anti-Fog belt, lees dan mijn artikel over dit handige warmtelint.

De accu

Aangezien dew-heater op 12V werkt is het ook mogelijk om een 12V accu te nemen. Het vinden van een dergelijke accu, die vooral draagbaar moet zijn, valt niet mee. Op een site als Ebay zijn ze echter relatief eenvoudig te vinden en voor een aantrekkelijke prijs. De behuizing is misschien niet van de beste kwaliteit, maar dat is niet heel erg.

Het grote nadeel in ons geval is de aansluiting: een 5,5mm/2,1mm voedingsstekkertje waardoor onze dew-heater niet zonder de nodige aanpassingen aangesloten kan worden. Een verloop van de voedingsstekker naar een cinch stekker is nodig, en die heb ik nergens kunnen vinden.

Gelukkig kunnen die voedingsstekkers eenvoudig ergens vandaag gehaald worden. Er lag nog een oud los luidsprekersetje voor de computer waar de juiste voedingsstekker aan zat en op zolder vond ik nog cinch male-female verloopsnoertjes. Dit was de volgende stap in mijn strijd tegen condens bij sterrenfoto’s.

Met een kniptang, een soldeerbout en een paar krimpkousjes is het mogelijk om een mooi verloopsnoer te maken zodat het allemaal perfect op elkaar past. Het verdient geen schoonheidsprijs, maar het werkt. Zorg echter wel dat de voedingsstekker de juiste afmetingen heeft want ik heb gemerkt dat er verschrikkelijk veel uitvoeringen zijn. Mijn accu had een stekker van 5,5mm / 2,1mm nodig, maar dat kan ook variëren.

Waarom heb ik een dergelijk verloop snoertje gemaakt in plaats van het direct aan elkaar bevestigen van beide snoertjes? Dat is simpel: ik wilde de bestaande snoer en stekker van de dew-heater strap niet kapot knippen. Je weet immers nooit of die cinch stekker toch nog van pas komt.

De kosten

Een accupack (merkloos) is op Ebay te vinden voor ongeveer € 20 à € 25 (inclusief verzendkosten)
Een 3 inch dew-heater strap (merk: Dew-Not) voor $22  (exclusief verzendkosten)
Een oud male-female cinch snoer en een oude 220V adapter met 5,5mm/2,1mm stekker uit de rommelbak op zolder

Totaal heeft het ongeveer € 70 gekost, inclusief verzendkosten en de inklaring/btw bij de douane.

Eerste impressie

De 3 inch dew heater past perfect om een groothoek objectief en er is voldoende ruimte over om objectieven met grotere lensdiameter te omvatten. Het is echter opletten dat bij het plaatsen van de dew-heater de focus instelling niet verandert. Controleren van scherpte na de eerste foto zal dus belangrijk zijn.

Het snoer van de dew heater strap is lang genoeg. Zo lang zelfs dat ik mijn verloop snoertje wel korter had kunnen maken. De accu moet wel ergens vastgemaakt of opgehangen worden want deze wil ik straks in de natuur niet op de grond leggen.

Ik gebruik daarvoor de neopreen pouch, waarin mijn statiefkop geleverd werd, om het accu pack in te stoppen. De pouch kan ik aan het statief hangen of, zoals ik later gedaan heb, aan de draagriem van de camera.

Ik verwacht wel dat de accu last kan krijgen van eventuele (vries)kou. Wellicht dat het accupack “warm ingepakt” moet worden om te voorkomen dat deze te snel leeg raakt. De lengte van het snoer maakt het mogelijk om het accu-pack in de jaszak te houden, maar dat beperkt de bewegingsvrijheid.

Het verwarmen van het objectief

De dew-heater werkt perfect voor de strijd tegen condens bij sterrenfoto’s. Een thermometer tussen het objectief en de dew-heater laat zien dat de temperatuur op loopt tot maar liefst 40°C. Aangezien het objectief een flinke massa metaal, kunststof en glas is zal de temperatuur daarvan niet zo hoog worden. Ik verwacht dat het ruim voldoende zal zijn om te voorkomen dat er dauw ontstaat. Het opwarmen van de dew-heater gaat langzaam maar dat vind ik niet erg. Op die manier warmt het objectief langzaam op wat alleen maar beter is.

De praktijk

De eerste keer in de praktijk is goed verlopen. De temperatuur van de buitenlucht lag rond de 14°C en de lucht voelde vochtig aan. Jammer genoeg trokken er flinke wolkenvelden over zodat de sterrensporen die ik wilde fotograferen niet ging lukken. Ik stond langs een ven, op een drassige bodem en in de tijd die ik daar stond trok met regelmaat een lage grondmist over het water.

In de bovenstaande timelaps die van de opnamen gemaakt is laat duidelijk zien hoe het was. De totale tijd is iets meer dan een uur, samengevat in 22 seconden waarbij geen enkel moment dauw op het objectief is ontstaan. Het lijkt erop dat ik mijn strijd tegen condens bij sterrenfoto’s zal winnen.

Het opstellen van de camera en aanbrengen van de dew-heater kost tijd. Ik heb de Canon EF17-40mm f/4L gebruikt Het focusvenster op het objectief is nog nèt te zien waardoor het goed te controleren is dat het objectief na het aanbrengen van de dew-heater nog goed staat. Als mijn fisheye gebruikt wordt zal dit niet lukken en moet ik de focusinstelling goed controleren. De pouch heb ik aan de (verkorte) draagriem van de camera geklikt.

Het opwarmen van de dew-heater gaat langzaam, heel langzaam, maar dat wist ik van de eerste test. Het objectief blijft mooi vrij van dauw en voelt ook niet koud aan. Ter vergelijking, de tweede camera die ik bij me had voelde koud en klam aan na het uur fotograferen. Het was echter niet koud en nat genoeg om in het veld of bij thuiskomst condens te zien ontstaan op de ‘koude’ objectieven, maar ik ben ervan overtuigd dat het verwarmde objectief thuis in de warme kamer niet eens zou beslaan.

Conclusie in deze strijd tegen condens bij sterrenfoto’s

Het is moeilijk om na één keer praktijk een oordeel te vellen. Ik kan alleen een eerste indruk geven en die is heel positief. De lengte van het snoer is in deze opstelling vervelend maar niet problematisch en ik heb door de pouch aan de camera riem te bevestigen al een goede plek gevonden voor die accu. In iets meer dan een uur dat de camera foto’s heeft gemaakt is het objectief niet afgekoeld en er is geen condens op de buitenkant van het objectief gekomen. De frontlens is mooi helder gebleven. Dit is precies wat ik ervan mag verwachten.

Het plan is om deze fotosessie nogmaals te doen, maar dan met meerdere uren. Al met al ben ik meer dan tevreden, zeker gezien de (relatief) lage kosten van het systeem. Ik vraag me af waarom ik dit niet een jaar eerder al gedaan heb. Het enige wat ik nog ga doen is een tweede verloop snoertje maken dat er netter uit moet zien, en vooral een stuk korter.

Haida Anti-Fog belt

Er zijn inmiddels verschillende aanbieders van hitte linten die speciaal voor fotografie ontwikkeld zijn. Deze werken met een simpele USB aansluiting voor stroom, en hebben de mogelijkheid om te temperatuur tot op zekere hoogte te regelen. Dit is bijvoorbeeld de Haida Anti-Fog belt, die ik kan adviseren. Ik heb deze ook in mijn webwinkel staan.