Ik krijg vaak de vraag over hoe je de beste scherpte in je foto kan krijgen. Dit is in eerste instantie een vraag waarvan je zou zeggen dat het een kwestie is van de camera stil houden en op het juist punt scherpstellen. Ga je echter wat meer over deze vraag nadenken, dan merk je dat er veel factoren zijn die een rol daarin spelen. Daarom heb ik dit artikel geschreven, wat het verzoek is geweest van veel fotografen die zich op mijn nieuwsbrief ingeschreven hebben. Dit zijn tips voor perfect scherpe foto’s.
Geschatte leestijd: 13 minuten
Een scherpe foto maken lijkt tegenwoordig heel eenvoudig. Elke camera heeft immers veel autofocuspunten en hele slimme systemen die het juist scherpstelpunt voor je kiezen. Althans, het punt waarvan de camera denkt dat je daar op scherp wilt stellen.
Maar er komt meer bij kijken als het op perfect scherpe foto’s aankomt. Het gaat verder dan alleen autofocus, want dat is slechts één enkele factor die meespeelt. In principe kun je er vanuit gaan dat de moderne autofocus systemen slim en snel genoeg zijn om je onderwerp scherp in beeld te krijgen. Mits je de juiste instellingen hebt gekozen. Heb je dan toch nog een onscherpe foto, dan ligt het misschien aan de manier hoe je een foto maakt.
Ik heb een video cursus over Scherpstellen voor Gevorderden opgenomen.
Je kunt deze vinden op de site van Photofacts Academy
De basis AF instellingen
Het is onmogelijk om alle autofocus systemen tot in detail uit te leggen. Dat wil ik in dit artikel dan ook niet doen. Ik wil wel even stil staan bij de basis daarvan, die voor elke camera vrijwel gelijk is. Wil je verder induiken op de mogelijkheden, dan verwijs ik toch naar de handleidingen of diverse video tutorials op YouTube.
De basis bestaat in feite uit de keuze voor eenmalig scherpstellen of continu scherpstellen. Daarnaast kun je de camera automatisch een scherpstelpunt laten kiezen, of je kunt het zelf doen. De ene manier is niet per se beter dan de andere manier. Elk heeft zijn eigen toepassing en het kan zijn dat je regelmatig moet schakelen tussen deze mogelijkheden om die perfect scherpe foto’s te krijgen.
Lees alles over het scherpstellen van de camera in mijn blog artikel
Het scherpstellen van een foto
en het blog artikel
Wanneer scherpstellen niet lukt
Tips voor perfect scherpe foto’s uit de hand
Fotografeer je uit de hand? Dan zijn er veel factoren die bepalend zijn voor het wel of niet scherp zijn van een foto. Ik ga daarbij vanuit dat de camera zelf op de goede manier en op het juiste punt scherp gesteld heeft. Let vervolgens bij het fotograferen op de volgende tips voor perfect scherpte foto’s uit de hand.
1. Hou de camera op de juiste manier vast
Hoe hou jij je camera vast? Er is hierbij niet één manier, maar meerdere manieren. Wat de beste manier is hangt deels af van het type camera, maar ook zeker van je persoonlijke voorkeur. Het belangrijkste is, dat de camera niet beweegt als je de foto maakt.
Iemand met een compact camera zal ‘minder camera’ hebben om vast te houden en vaak of alleen maar het LCD scherm gebruiken. De camera wordt op armlengte gehouden om op het scherm te kunnen zien. Over het algemeen werkt dat met deze compacte, lichte camera’s goed, mits je ook met de andere tips in dit artikel rekening houdt.
Heb je een zwaardere camera met verwisselbare objectieven, dan is het belangrijk dat je met één hand de camera vasthoudt en de andere het objectief ondersteund. Het beste is het objectief in de open hand neerleggen. In feite draagt die hand onder je objectief bijna de hele de hele camera en objectief.
Druk je ellenboog in je zij zodat het gewicht van de camera en objectief door je lichaam ondersteund wordt, en niet door een (zwevende) arm. Je kunt deze techniek in principe ook gebruiken voor de lichtere compact camera’s als je de zoeker gebruikt.
2. Zorg dat je stabiel staat voor perfect scherpe foto’s
De camera op een goede manier vasthouden werkt alleen als je ook stabiel staat. Heb je geen stabiliteit, dan ga je automatisch bewegen om je evenwicht te bewaren. Daardoor wordt de kans op perfect scherpe foto’s veel kleiner.
Een stabiele houding bereik je door met je benen iets gespreid te gaan staan. Zet het linkerbeen iets naar voren en het rechterbeen naar achteren, iets naar buiten gedraaid. Zorg dat je achterste been het standbeen is, waar je het meeste gewicht op laat rusten.
Je kunt natuurlijk op deze houding variëren. Zie het als een uitgangspositie waar je vanaf kan wijken. Als je maar zorgt dat je in evenwicht staat en niet moet balanceren. Dan wordt namelijk de kans op perfect scherpe foto’s erg klein.
Fotografeer je vanaf een lager standpunt, gehurkt, dan werkt dit op dezelfde manier. Overweeg ook om te gaan zitten, op je knieën of helemaal. Zorg dus voor een goede balans.
3. Druk de ontspanknop rustig in voor perfect scherpe foto’s
Een van de meeste fouten die ik zie is het te geforceerd indrukken van de ontspanknop. Door dit te geforceerd en met te veel kracht te doen, wordt de camera naar beneden gedrukt. Zelfs een klein beetje naar beneden drukken kan voldoende zijn om de foto bewegingsonscherpte te geven.
Rust je wijsvinger ontspannen op de ontspanknop. Druk deze zachtjes in, heel rustig. Je zult merken dat er geen kracht voor nodig is om een foto te maken. Je moet de ontspanknop niet met de top van je vinger indrukken, maar met onderkant van de vinger.
Als je dit moeilijk vindt, oefen dit dan heel vaak. Je zult merken dat dit ook veel prettiger werkt. Een goede ademhalingstechniek kan bovendien ook helpen. Adem diep in, hou je adem een seconde vast en adem dan langzaam uit. Tijdens het uitademen kun je dan perfect scherpe foto’s maken. Ook dit vergt enige oefening.
4. Let op de sluitertijd
De sluitertijd is de tijd die nodig is om de sensor voldoende licht te laten ontvangen. Tijdens de duur van de sluitertijd mag de camera niet bewegen. Doe je dit wel, dan is er bewegingsonscherpte. Het is dus belangrijk dat de sluitertijd niet te lang wordt. Je moet ook in staat zijn om de camera gedurende die tijd goed stil te houden.
De regel 1/[brandpuntafstand * cropfactor]
De langste sluitertijd waarbij een camera stil gehouden kan worden wordt bepaald door de vergroting van je objectief. Een tele objectief vergroot je beeld, en dus ook de beweging die jij maakt tijdens de tijd dat er licht op de sensor valt. Een groothoek objectief verkleind het beeld, en is het dus mogelijk om met langere sluitertijden de camera voldoende stil te houden.
Een oude regel stelt, dat de sluitertijd waarbij je de camera nog stil kan houden gelijk is aan één gedeeld door de brandpuntafstand, gecorrigeerd met de cropfactor. Dit betekent dat een 200mm objectief minimaal 1/200 seconde op een fullframe camera nodig heeft. Een 50mm objectief op een 1,5 cropsensor camera zal dan 1/75 seconde aan sluitertijd nodig hebben om een foto zonder bewegingsonscherpte te hebben. Reken maar uit.
Maar, en is een adder onder het gras. De moderne camera’s hebben tegenwoordig zo’n hoge resoluties dat deze regel niet meer altijd werkt. Als nieuwe stelregel kun je er vanuit gaan dat je de brandpuntafstand eerst met 2 moet vermenigvuldigen. Een 200mm objectief op de fullframe heeft dan 1/400 seconde nodig en een 50mm op een 1,5 cropsensor camera 1/250 seconde.
Lees meer over sluitertijden en brandpunten in mijn artikel
Sluitertijd vs brandpunt
Het effect van beeldstabilisatie
Gelukkig is er ook nog zoiets als beeldstabilisatie. Die kan zowel in het objectief, als in de camera zelf zitten. Heb je dat ter beschikking, en weet je tot hoeveel stops de beeldstabilisatie werkt? Dan kun je de sluitertijd volgens de regel met die hoeveelheid stops verlengen. Met een 4 stops beeldstabilisatie zal je in plaats van 1/400 seconde voor een 200mm op een fullframe camera, in principe met 1/25 seconde een scherpe foto kunnen maken.
4. Kies de juiste focus instelling
De juiste focus instelling is natuurlijk heel erg belangrijk. Heb je de verkeerde gekozen, dan bestaat de kans dat de foto onscherp is. Dit kan door verschillende redenen gebeuren. Laat ik een paar voorbeelden geven.
Heb je een bewegend onderwerp met een one-shot AF instelling, dan is kans groot dat je onderwerp alweer buiten focus is als je de foto maakt. Gebruik je de een automatische AF selectie, en er bewegen veel objecten tussen je objectief en je onderwerp, dan kan de autofocus op het verkeerde plekje scherpschellen.
De juiste focus instelling voor de juiste situatie is dus heel belangrijk. Zorg er dus voor dat je weet welke instelling het beste werkt voor jouw situatie. In mijn artikel over het scherpstellen van een foto laat ik verschillende situaties aan bod komen.
Lees alles over het scherpstellen van de camera in mijn blog artikel
Het scherpstellen van een foto
5. Gebruik een statief wanneer het nodig is
Er zijn situaties waarin het niet mogelijk is om de camera voldoende lang stil te houden om perfect scherpe foto’s te krijgen. Dat kan in situaties zijn wanneer de sluitertijd te lang is om stil te kunnen houden, of bij fotografie waarin de scherptediepte zo klein is dat zelfs een ademtocht voldoende is om buiten het focusgebied te komen. Macrofotografie is een goed voorbeeld daarvan. In die gevallen werken alle bovenstaande tips voor perfect scherpte foto’s niet meer.
Kom je in een dergelijke situatie, waarbij de sluitertijd te lang is of moet zijn om de camera stil te kunnen houden? Kies er dan voor om een statief te gaan gebruiken. Zorg er dan niet alleen voor dat je het statief op de juiste manier gebruikt, zorg ook voor een geschikt statief voor jouw camera en lens.
Enkele tips voor statief gebruik
Er zijn nog wel een paar dingen die ik wil noemen als het aankomt op gebruik van een statief. Dit zijn dingen die ondanks een goed statief en goed gebruik van een statief kunnen zorgen voor onscherpte in je foto’s.
- Zet je beeldstabilisatie uit
- Let op de wind
- Gebruik een selftimer, draadontspanner of afstandsbediening
- Heb je een spiegelreflex? Gebruik de MLU functie (mirror lock-up, ofwel spiegel opklappen)
Wil je meer weten over het gebruik van een statief, en hoe je daarmee scherpe foto’s kunt krijgen, verwijs ik je door naar het tweede artikel in mijn drieluik over statieven. Het helpt je om het statief op de best mogelijke manier te gebruiken.
Lees alles over goed gebruik van het statief in mijn artikel
Handleiding voor het statief – deel 2: Stabiliteit
Heb jij regelmatig last van bewegingsonscherpte bij het fotograferen? Met deze tips voor perfect scherpte foto’s moet het mogelijk zijn om de hoeveelheid onscherpte foto’s te verminderen. Probeer het uit, en oefen vooral heel veel.
Photofacts Academy is het leerplatform waar ik video cursussen geef over fotografie. Een lidmaatschap geeft je toegang tot al mijn cursussen, maar ook van veel andere fotografen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Met een proeflidmaatschap krijg je een goed idee. Ik zie je graag bij mijn video cursussen.
Ga naar www.photofactsacademy.