Tussenringen of een macrolens?

Om de kleine dingen om ons heen op de foto te zetten moet je heel dichtbij komen. Daarvoor is een macrolens heel geschikt. Er is ook een alternatief dat veel goedkoper is. Dit zijn de zogenaamde tussenringen. Daarmee maak je van je normale objectief een soort macrolens. Wat kun je het beste kiezen? Tussenringen of een macrolens?

Geschatte leestijd: 12 minuten

Een macrolens is een prachtig objectief dat je in staat stelt om je onderwerp 1:1 op de foto te krijgen. Dat betekent dat het in de ware grootte op de foto staat. Er zijn zelfs macro objectieven die verder gaan dan een 1:1 vergroting, maar dat zijn heel specialistische objectieven.

Wil je meer weten over de extreme vormen van macrofotografie?
Lees dan ook mijn blogbericht
Extreme macro met de Canon MP-E65

De macrolens kan een kostbare aanschaf zijn, hoewel er ook goedkope macrolenzen te vinden zijn. Toch zijn de zogenaamde tussenringen nog steeds goedkoper, en in zekere zin ook flexibeler. Je kunt ze namelijk met elk objectief dat je in bezit hebt gebruiken. Sterker nog, ze zijn zelfs heel geschikt voor het gebruik op hele lange tele objectieven.

Wat zijn tussenringen?

Tussenringen zijn niets meer dan afstandshouders die ervoor zorgen dat je objectief verder van de sensor van de camera verwijderd is. Kortom, het zijn lege kokertjes die tussen objectief en camera komen. Er zit geen glas in, er zijn alleen contactpuntjes die zorgen dat de camera kan blijven communiceren met je objectief.

Indien je tussenringen wilt kopen, zorg er dan voor dat die contactpunten ook daadwerkelijk aanwezig zijn, zodat de communicatie tussen objectief en camera behouden blijft. Anders wordt het fotograferen met tussenringen bijzonder lastig.

Wel dichtbij maar niet veraf scherpstellen

Doordat de tussenringen de afstand tussen objectief en camera groter maken, zal de beeldcirkel dat door het objectief op de sensor geprojecteerd wordt groter zijn. Daardoor wordt het beeld vergroot. Bovendien zal de minimale scherpstelafstand verkleind worden, zodat je dichterbij je onderwerp kan komen.

Dit heeft een belangrijke consequentie. Met tussenringen kun je niet langer tot oneindig scherpstellen. Heel simpel gezegd zal het gebied waarin je scherp kunt stellen in zijn geheel naar je toe geschoven worden.

Normaal kan ik met een EF 135mm f/2L scherp stellen van 0,9 meter tot oneindig. Met een tussenring van 25mm verandert dit in een scherpstelgebied dat van 0,4 meter tot 0,7 meter loopt. Dit wordt zelfs nog minder wanneer er een tweede tussenring bij geplaatst wordt.

De vergroting met een tussenring

De vergroting die je met een of meerdere tussenringen kunt behalen zullen vrijwel nooit de vergroting van een echte macrolens behalen. Een macrolens haalt een vergroting van 1x (ook wel weergegeven als 1:1). Een 135mm objectief met een tussenring van 24mm haalt een vergroting van ongeveer 0,4x.

Dit is dus iets minder dan de helft van de ware grootte. Om een vergelijk te hebben; dit 135mm objectief zonder tussenringen heeft een vergroting van ‘maar’ 0,19x.

Voor de vergroting met een tussenring
kun je de volgende formule aanhouden:

de extra vergroting = tussenring lengte / brandpuntafstand

Wat is het verschil met een macrolens?

Het grote verschil met een macrolens is de vergroting die behaald kan worden, èn het scherpstelgebied dat bruikbaar is. Anders dan bij de tussenringen kun je met een macrolens namelijk wel gewoon gebruik maken van het hele scherpstelbereik tot oneindig.

Bij de Canon EF 100mm f/2,8L IS USM kun je scherpstellen tussen de 30 centimeter en oneindig. Dit is heel anders dan de 0,4-0,7 meter van een 135mm objectief en 25mm tussenring. Bij de minimale scherpstelafstand heb je met de EF 100mm macro een vergroting van 1x, terwijl dat met de 135mm en tussenring maar 0,4x is.

Hoe zit het met beeldkwaliteit?

Het is moeilijk om het verschil in beeldkwaliteit van tussenringen en een macrolens te vergelijken. Het hangt namelijk heel erg af van de kwaliteit van het objectief dat met de tussenringen gebruikt worden.

Om toch iets te kunnen vergelijken heb ik besloten om de Canon EF 100mm f/2,8L IS USM naast een Canon EF 135mm f/2L USM te leggen, die dan voorzien is van zowel een Canon EF 12mm tussenring als een Canon EF 24mm tussenring.

De reden waarom ik de EF 135mm f/2L gekozen heb is de beeldkwaliteit, waarvoor dit objectief altijd al geprezen is. De brandpuntafstand is weliswaar iets anders, maar het verschilt niet zo heel veel. Ik denk dat op deze manier een redelijk goed vergelijk van tussenringen en een macrolens gemaakt kan worden.

Ik heb een plat vlak gefotografeerd met het objectief zo goed mogelijk haaks op dat vlak geplaatst. Vervolgens is dit vlak gefotografeerd met zowel f/2,8, f/8 als f/22. Er is handmatig scherp gesteld door met liveview het beeld maximaal te vergroten. In alle gevallen is er op het midden van het beeld scherp gesteld.

Op een verkleind beeld valt weinig te zien. Daarom heb ik de twee rode rechthoeken uitvergroot en deze naast elkaar gelegd om te zien of er verschil is tussen de foto’s met tussenringen en een macrolens.

Deze beelden zijn niet bewerkt in Lightroom, en er is geen extra scherpte aan toegevoegd anders dan de standaard instellingen van Canon. Ik heb de maximale vergroting van de 135mm met tussenring ook gebruikt bij de 100mm macro, zodat het onderwerp in beide gevallen even groot in beeld is gekomen. De vergroting is bij dit vergelijk 0,46x.

Met diafragma f/2,8

De grootst mogelijke lensopening van de macrolens is f/2,8, dus heb ik het diafragma van de EF135L 1 stop dichtgedraaid om dezelfde diafragmaopening te krijgen.

Het midden van het beeld ziet er voor beiden ongeveer gelijk uit. Als er al verschillen zijn, zijn die alleen bij heel nauwkeurig kijken te zien. Maar in de uiterste hoek van het beeld is goed te zien hoe de scherpte van de EF135L met tussenringen achteruit loopt. De hoeken zijn niet scherp.

Met diafragma f/8

Het diafragma f/8 kan als sweetspot gezien worden, waarin een objectief optimaal presteert. Deze beelden moeten dus de beste kwaliteit opleveren. Voor het midden is er een kleine verbetering ten opzichte van de f/2,8 die mijn inziens verwaarloosbaar is.

Maar in de hoeken is een significante verbetering zichtbaar, vooral voor de EF135L met tussenringen. Ondanks deze verbetering is er toch nog meer onscherpte in de foto met de tussenringen, dan met de macrolens.

Met diafragma f/22

Het diafragma nog verder dicht zetten levert niet meer scherpte op. Door deze kleine lensopening ontstaat er namelijk diffractie waardoor de foto’s wat zachter worden. De scherpte gaat dus achteruit.

Dit is in deze foto’s ook te zien, vooral als je dit vergelijkt met de f/8 beelden. Met name in de centrum van de foto valt het op. Kijk je de hoeken van de foto met de tussenringen, dan is de toegenomen onscherpte door diffractie minder opvallend. Dit komt omdat de foto met f/8 bijna dezelfde onscherpte heeft. De extra achteruitgang in scherpte valt bij f/22 bijna binnen de onscherpte die je al bij f/8 had.

Wat is nu beter? Tussenringen of een macrolens?

Uit mijn voorbeeldfoto’s wordt al snel duidelijk dat een macrolens een betere beeldkwaliteit oplevert dan een objectief met tussenringen. Toch is het verstandig om een kanttekening te plaatsen bij deze voorbeelden.

De beeldkwaliteit hangt heel erg af van het objectief dat je gebruikt. Heb je een kwalitatief hoogwaardig objectief en tussenringen, dan zal het resultaat aanzienlijk beter zijn dan een veel minder hoogwaardig objectief met tussenringen.

Natuurlijk is er ook een verschil tussen de macrolenzen onderling. De EF100L macro is een fantastisch objectief, maar het is niet de enige op de markt. Er zijn er zoveel meer te krijgen. Sommigen zijn even goed of zelfs beter in kwaliteit, andere kunnen veel minder kwaliteit opleveren.

Voordelen van een macrolens

• Kwaliteit is beter dan bij tussenringen
• Scherpstelling van heel dichtbij tot oneindig
• Scherpstelling is eenvoudiger
• Geen losse ringen
• Ook voor ander soorten fotografie te gebruiken
• Vergroting van 1:1 is haalbaar (bij de meesten)

Nadelen van een macrolens

• Vast brandpunt
• Prijs is vaak vrij hoog

Voordelen van tussenringen

• Zijn op vrijwel alle objectieven te gebruiken, van groothoek tot teleobjectieven
• Relatief goedkope oplossing
• Makkelijk mee te nemen
• Ze zijn ook met macro objectieven te gebruiken voor nog meer vergroting

Nadelen van tussenringen

• Scherpte neemt af, met name in de hoeken
• Scherpstelafstand is niet meer tot oneindig
• Geen 1:1 vergroting
• Lengte van objectief en ringen neemt toe

Wat moet je nu kiezen?

Wanneer je de resultaten van de tussenringen en een macrolens bekijkt, kan ik de macrolens toch wel aanraden. De vergroting die je daarmee kunt krijgen is moeilijk of niet te halen met tussenringen, maar vooral de kwaliteit van je beeld is in veel gevallen beter. Vooral in de hoeken kan het verschil groot zijn, zoals je in de voorbeelden gezien hebt.

In de praktijk kan dat echter wel meervallen, en soms zelfs helemaal niet zichtbaar zijn. De scherptediepte met macrofotografie is van nature al zo verschrikkelijk klein waardoor enige onscherpte in de hoeken vaak in het gebied dat niet in focus is valt. In dat opzicht merk je weinig verschil in kwaliteit en zijn tussenringen een hele goed en betaalbaar alternatief. Je kunt alleen geen 1:1 vergroting bereiken.

Misschien is het grootste voordeel van tussenringen het formaat en het gewicht, samen met de mogelijkheid om deze ringen met nagenoeg elk objectief te gebruiken. Daardoor zijn ze niet alleen makkelijk om mee te nemen, maar ook heel flexibel in het gebruik.

Zeker voor het gebruik met lange tele objectieven kan een tussenring een heel fijn hulpmiddel zijn. Het stelt je in staat om (semi-) macro opnamen te maken, terwijl je toch op respectabele afstand van je onderwerp kan blijven. Denk daarbij aan tussenringen met een 70-200mm objectief, of zelfs een 100-400mm. Maar ook langere brandpunten zijn mogelijk.

Je kunt ook tussenringen en een macro objectief combineren. Deze combinatie maakt het mogelijk om nog grotere vergrotingen te krijgen. Een 25mm tussenring met de EF100mm macro zal een vergroting opleveren van 1,37x in plaats van 1x. Gebruik je twee tussenringen, dan loopt dit nog verder op.

Wat ik adviseer

Uiteindelijk gaat er in mijn ogen niets boven een echte macrolens. Wie echter zelden een macrofoto maakt, maar toch zo nu en dan iets dichterbij wil komen, zijn tussenringen een hele mooie oplossing.

Tussenringen zijn ook perfect voor de fotograaf die met zijn tele objectief op respectabele afstand kikkers en libellen wil fotograferen. Vaak hebben macro objectieven te weinig brandpuntafstand waardoor je al snel dichter bij kikkers en libellen moet komen dan wat de diertjes prettig vinden.

Tussenringen zijn voor een echte macrofotograaf ook een mooie toevoeging. Het stelt je in staat om ze samen met je macro objectief te gebruiken voor dat kleine beetje meer vergroting.

Zoek je tussenringen of een macro objectief?
Kijk dan wat er voor jouw systeem verkrijgbaar is.

Tussenringen bij Camerland.nl

Macro objectieven bij Cameraland.nl

Alternatieven voor tussenringen of een macrolens

Behalve tussenringen en een macrolens zijn er nog andere oplossingen voor macrofotografie. Je hebt natuurlijk de voorzetlenzen, wat in feite niets meer is dan een vergrootglas dat je voor je objectief houdt.

Een andere oplossing zijn de omkeerringen. Die stellen je in staat om een objectief achterstevoren op je camera te plaatsen. Daarmee kun je soms zelfs grotere vergrotingen krijgen dan een macro objectief. Kijk maar eens door de voorkant van een objectief als die niet op je camera zit, en zie de wereld in het klein.

Lees meer over
mijn experimenten met omkeerringen
in mijn blogbericht
Macro met omkeerringen

Fotograferen met omkeerringen is moeilijk en niet erg praktisch. Hoewel het ook macrofotografie is, lijkt het me nauwelijks een aantrekkelijk alternatief voor zowel tussenringen als macrolenzen.

Fotografeer jij macro? Wat heeft dan jouw voorkeur; tussenringen of toch macro? Ik ben heel benieuwd naar jouw mening en ervaring. Dit dit in een reactie onder dit bericht.