Vallende sterren fotograferen

Het is weer augustus. De jaarlijkse sterrenregen met de naam Perseïden is weer te zien. Het is de meest spectaculaire sterrenregen van het jaar met tussen de 50 en 80 vallende sterren per uur op het hoogtepunt. Dat valt zoals elk jaar in de nacht van 12 op 13 augustus. Wil je vallende sterren fotograferen? Dit hèt ideale moment.

Geschatte leestijd: 12 minuten

Vallende sterren zijn natuurlijk geen echte sterren die uit de hemel vallen. Het zijn stofjes en steentjes die uit het heelal naar de Aarde vallen. Dit gaat met enorme snelheid waardoor de stofjes verdampen en een lichtspoor in de atmosfeer achterlaten. De grotere steentjes verbranden en zijn herkenbaar als de heldere meteoren. Als die steentjes nog groter zijn zullen ze als extreem heldere meteoren te zien zijn. Dan spreken we van boliden. Die zijn het spectaculairste.

De snelheid waarmee de Perseïden de dampkring binnen dringen is gemiddeld 59 kilometer per seconde, wat omgerekend ongeveer 212.400 km per uur is. De lichtsporen verschijnen en verdwijnen in een fractie van een seconde. Ze zijn helder, maar duren heel kort waardoor het moeilijk is om ze goed op de foto te krijgen.

In dit blogbericht vallende sterren fotograferen probeer ik wat tips te geven zodat het toch lukt. Het enige wat ik niet kan geven is geluk, want je moet de camera net op het stukje hemel richten waar de vallende sterren te zien zijn.

Het sterrenbeeld Perseus

Alle vallende sterren van de Perseïden lijken uit één enkel punt te komen. Dit wordt het radiant genoemd. De plek van dit radiant ligt in het sterrenbeeld Perseus. Vandaar de naam Perseïden. Hoewel ze daar vandaan komen waaieren ze vanuit dat punt aan de hemel over de hele hemel uit.

Dit wil niet zeggen dat het goed is om je camera bij het vallende sterren fotograferen op het sterrenbeeld zelf te richten. Het is beter om de camera op ongeveer 45° van het sterrenbeeld te richten. Daar is de kans het grootst. En hoe meer groothoek je hebt, hoe groter de kans dat de vallende sterren in je beeldveld komen. Heb je voldoende groothoek, dan is het natuurlijk geen probleem om het radiant ook in je beeldveld te hebben.

Het is niet echt nodig om het sterrenbeeld ook daadwerkelijk te vinden.  Probeer te fotograferen in de richting van het Noordwesten of Westen en de kans is groot dat er meteorieten in beeld komen. Maar het blijft toch altijd een beetje een gok. Tijdens het fotograferen heb je in ieder geval de tijd om Perseus te vinden. Als je de “W” van het sterrenbeeld Casseiopeia vindt, staat Perseus links daarvan. Wil je meer hulp, kijk dan op de site van http://hemel.waarnemen.com voor hemelkaartjes.

Apparatuur en instellingen voor vallende sterren fotograferen

Er zijn geen hulpmiddelen nodig om vallende sterren te zien. Om te fotograferen moet je wel rekening houden met een aantal zaken. Omdat vallende sterren snel bewegen, geven ze ondanks de helderheid effectief weinig licht af. Dit betekent dat je sensor zo gevoelig mogelijk moet maken, en zoveel mogelijk licht door je lens laten vallen.

Dit komt neer op een (extreem) hoge ISO en een lensopening van f/2,8 of groter. De sluitertijd doet er weinig toe, hoewel we natuurlijk wel een ‘goede belichting’ moeten hebben. Het beste is om een groothoek objectief te gebruiken zodat er zoveel mogelijk hemel op de foto komt. De kans dat er een meteoriet in beeld komt is dan veel groter. Bedenk wel dat met groothoek een lang meteorietenspoor toch klein in beeld komt want groothoek verkleint alles.

Zorg voor een donkere plek met goed uitzicht op de hemel. Probeer uit de buurt van steden, kassen of straatverlichting te blijven. Hoe donkerder hoe beter. Kies ook een leuke compositie want alleen maar lucht is vaak saai. Een horizon erbij of water op de voorgrond kan alleen maar waarde toevoegen aan de foto. Wees creatief.

Camera instellingen voor vallende sterren fotograferen

Als uitgangspositie adviseer ik de volgende instellingen op je camera:

1. Belichtingsinstelling op M (Manual)
2. Witbalans tussen de 3400K en 4500K
3. ISO tussen de 1600  en 6400 – hoe hoger hoe beter, maar let op de mogelijkheden van je camera
4. Minimaal diafragma f/4, maar nog liever f/2,8 of groter
5. Sluitertijd tussen de 10 seconden en 30 seconden (let op de regel van 600)
6. Brandpunt tussen de 16mm en 35mm of een fisheye
7. Lange sluitertijden ruisonderdrukking uitzetten
8. Serieopnamen
9. Draadontspanner om de camera continu te laten fotograferen
10. Stevig statief
11. Fotografeer in RAW voor de beste nabewerking (zoals het bijsturen van de witbalans)

Aan de slag met vallende sterren fotograferen

De keuze van de sluitertijd wordt bepaald door de gekozen ISO en diafragma waarde. In Nederland is zoveel lichtvervuiling aanwezig dat het mogelijk is om met bijvoorbeeld ISO6400 en f/2,8 ‘s-nachts een opname te maken die overbelicht is. Probeer daarom proefondervindelijk wat nog mogelijk is.

Maak een foto met 15 seconden belichtingstijd en kies voor een kortere sluitertijd als de foto te licht is, of langer als de foto te donker blijkt te zijn. Bedenk wel dat het scherm op je camera in het donker al snel tè licht lijkt. Controleer het histogram om het zeker te weten (alles over het histogram).

Als je de sluitertijd zo optimaal mogelijk ingesteld hebt kun je beginnen met fotograferen. Zorg dat je de camera op serieopnamen hebt staan, de ruisonderdrukking uit, en druk op de knop van je draadontspanner om die vervolgens te vergrendelen. De camera zal continu foto’s blijven maken met de sluitertijd die je ingesteld hebt – net zoals het fotograferen van sterrensporen.

De regel van 500

Dan is het wachten… en wachten… en genieten van alle vallende sterren die te zien zijn of het vinden van de sterrenbeelden aan de hemel. Let wel op de maximale sluitertijd die je kunt gebruiken indien je de sterren geen streepjes wilt laten worden. Daarvoor is de regel van 600 goed te gebruiken. Lees meer over deze regel in het artikel daarover: https://www.nandoonline.com/?p=4678.

Niet stiekem gluren

Ga niet tussendoor kijken of er vallende sterren op de foto staan als je er een hebt gezien. Op het kleine scherm van je camera is dit toch al moeilijk. Bovendien zal het heldere licht van dit scherm je verblinden waardoor je opnieuw moet wennen aan het donker.

Blijf gewoon genieten terwijl de camera zijn werk doet. Verzet de camera ook niet continu als je vallende sterren aan een andere deel van de hemel ziet. De verdeling van vallende sterren over de hemel is willekeurig, dus ook dat stuk waar je camera op gericht staat zal aan bod komen. Maar je kunt natuurlijk na een half uurtje ook je camera verzetten voor een nieuwe compositie.

Geen vallende sterren in beeld?

Soms zie je een ster bewegen en steeds helderder worden. Dit gaat geleidelijk tot het een bijzonder helder object is geworden. Binnen 30 seconden zwakt dit licht weer af en verdwijnt de ster.

Dit is een typisch beeld van een Iridium flare: de reflectie van zonlicht in de zonnepanelen van een satelliet. Ze zijn mooi om te zien, maar vergis je niet: dit is geen vallende ster. Een vallende ster is snel, heel snel, waardoor je ze vaak alleen in een flits ziet. Iridium flares zijn langzaam (zie blogbericht: Iridium flare)

Er zijn nog meer objecten te zien tijdens het vallende sterren fotograferen. Een heldere ster die bijzonder snel over vliegt is het ruimtestation ISS. Als die over komt merk je het direct. Wat vervelender is zijn de (vele) vliegtuigen die rondvliegen. Het zijn bewegende lichten met knipperlichten erlangs, vaak herkenbaar rood en groen. Ze lijken in willekeur en in bochten door de hemel te trekken. Ik verwijder ze altijd uit de foto aangezien ik ze storend vind.

Perseïden sterrenregen

Natuurlijk staat het vallende sterren fotograferen garant voor heel veel foto’s. Bij een sluitertijd van 15 seconden zijn dat 4 foto’s per minuut, ofwel 240 per uur. De meeste foto’s zullen geen vallende sterren laten zien. Het is dus zaak om ze later thuis een voor een te bekijken en de foto’s eruit te selecteren waarop iets te zien is.

Eén ding is zeker: er zullen veel sterren op staan. Je kunt de foto’s waar vallende sterren op te zien zijn natuurlijk later combineren tot één enkele foto. Dat levert mooie en vaak indrukwekkende resultaten op. Al helemaal wanneer je een mooie compositie hebt gevonden.

Zoals in de laatste foto te zien is, kunnen de meteorieten klein in beeld staan. Dit komt natuurlijk door de extreme groothoek. Hoewel de kans groter is om ze op de foto te krijgen, kunnen ze minder indrukwekkend zijn.

Wie de kans wil hebben de Perseïden groter en indrukwekkende op de foto te krijgen zal een langer brandpunt kunnen gebruiken. Denk aan 35mm of zelf 50mm. Een langer brandpunt zou ik niet adviseren omdat het stukje hemel dat op de foto komt dan heel erg klein wordt.

Dingen om aan te denken

Wanneer je op pad gaat om de Perseïden, of welke sterrenhemel dan ook, op de foto te zetten, denk dan aan een paar belangrijke dingen.

• Ken het gebied waar je naar toe gaat; in het donker raak je makkelijk de weg kwijt
• Zorg voor een (goede) zaklamp maar gebruik deze zo min mogelijk om verblinding tegen te gaan
  (rood licht verblind niet, dus een zaklamp met rood licht heeft voorkeur)
• Het scherm van een smartphone is erg fel – probeer die niet te gebruiken
• Zorg voor warme kleding; het koelt af ‘s-nachts
• Er kunnen muggen zitten. Smeer je eventueel in
• Laat iemand weten waar je bent, of ga niet alleen
• Neem iets te drinken (warm) mee, en iets om te snoepen
• Neem niet alle apparatuur mee die je hebt, alleen wat je nodig hebt.
• Ken je camera en instellingen; zorg dat je niet in het donker moet zoeken
• Maak geen herrie en laat geen afval achter

Condens

Het kan zijn dat het ‘s-nachts flink afkoelt. Dat kan een vervelend effect hebben op je apparatuur: condens. Dit kan enigszins tegen gegaan worden door je camera te verwarmen of in te pakken. Ik heb een blogbericht geschreven over condens en ik adviseer om dit een keer door te nemen. De link is: https://www.nandoonline.com/?p=2767

Ruis

Omdat het fotograferen van vallende sterren een hoge ISO vereist, en tijdens het fotograferen de lange sluitertijden ruisonderdrukking uitgezet moet worden, is de kans aanwezig dat er veel ruis in de foto’s te zien is. Ruisonderdrukking kan ook in de nabewerking uitgevoerd worden, (bijvoorbeeld in Photoshop of Lightroom) of door een aantal darkframes te maken. Ik heb een heel artikel aan ruisonderdrukking gewijd. De link is: https://www.nandoonline.com/?page_id=1554. Wees in ieder geval niet bang voor een klein beetje ruis bij vallende sterren fotograferen.

Meer doen met al die foto’s

Wanneer je ongeveer 240 foto’s per uur aan het maken bent kun je meer doen met de foto’s dan alleen het selecteren van de foto’s met vallende sterren. Al die foto’s kunnen natuurlijk gecombineerd worden tot één enkele foto met sterrensporen. Zelfs als je geen enkele vallende ster te pakken hebt, kun je toch een bijzondere foto maken van al die opnamen.

Wil je nog eens kijken hoe het maken van dergelijke foto’s gaat, en om meer info te hebben over het fotograferen van de nachtelijke hemel, kijk dan even in mijn artikelen over sterrensporen via de link: https://www.nandoonline.com/?page_id=2149

Handige links over vallende sterren fotograferen

• http://hemel.waarnemen.com/meteoorzwermen
• Een nieuwe sterrenregen
• Perseïden meteorenregen 2012
• Het vervolg in Perseïden meteorenregen 2012
• Perseïden 2013 boven de Adriatische kust
• De Perseïden van 2014
• Iridium flare

Een laatste woord

Vallende sterren fotograferen is leuk en ontspannend. Het kost tijd en het wachten kan besteed worden aan het kijken naar de sterrenhemel, met op de achtergrond het regelmatige geklik van de camera. Zorg voor een lege geheugenkaart en een volle batterij (of twee). Zorg voor een veilige plek om te staan/zitten en ga vooral genieten.

Ik hoop dat het tijdens het maximum helder is en blijft. Laat je niet afschrikken door enkele wolkjes, maar het is beter als het kraakhelder is. Ik ben benieuwd of het gaat lukken en wat de resultaten zullen zijn. Laat ze vooral zien in een reactie onder dit bericht.