Waar plaats je de horizon in een landschapsfoto?

Een landschapsfoto heeft vaak een horizon in beeld. Niet altijd, het is geen verplichting, maar in veel gevallen is er eentje te zien. Dan komt de vraag, waar plaats je de horizon in een landschapsfoto? Onderin, bovenin, in het midden, op 1/3, 2/3, of op de gulden snede? Weet jij het? Laten we er eens naar kijken.

Geschatte leestijd: 11 minuten

De meeste landschapsfotografen houden zich aan een ongeschreven wet. Plaats nooit een horizon in het midden van de foto. De foto wordt zo door het midden gesneden, als het ware. En inderdaad, dat kan gebeuren. Maar om nu simpelweg te zeggen dat een horizon nooit in het midden mag staan, vind ik te ver gaan.

De moderne opvatting van de regel van derden vertelt ons dat een horizon of op 1/3 van de bovenkant van een foto moet staan, of op 1/3 van de onderkant. Dat levert over het algemeen een prettige vlakverdeling op. Soms leidt het stug vasthouden aan die regel tot geforceerde composities die achteraf toch niet geslaagd zijn.

Wil je weten hoe je met vlakverdeling in een foto aan de slag kunt gaan?
Lees dan mijn artikel Hoe gebruik ik compositieregels en compositieleer

Waar is de beste plaats om de horizon in een landschapsfoto te plaatsen? Is het bovenaan, onderaan, of toch in het midden? Of misschien er ergens tussenin? Ik wil de mogelijkheden eens nader bekijken. Kijk je mee?

Een horizon op 1/3 van beneden

Als je vraagt, waar plaats je de horizon in een landschapsfoto, dan zullen veel fotografen deze op 1/3 van de onderkant in een foto plaatsen. Op deze manier zal de lucht 2/3 van het beeld gaan vullen. Denk je eens in, twee-derde van de foto met prachtige wolken, kleuren en wie weet een schitterende zon.

De reden om 2/3 van het het beeldvlak voor lucht en wolken te benutten, betekent dat dit een heel belangrijk element in je compositie is. Het is de lucht die je wilt laten zien. Een andere reden is, omdat een voorgrond juist tegen de lucht moet afsteken, zodat deze beter tot recht komt.

In mijn opinie kan lucht en ondergrond nooit los van elkaar gezien worden. Ze moeten samenwerken, elkaar versterken, en één geheel worden. Is dat niet het geval, dan zal de foto als het ware gesplitst worden, vergelijkbaar met een horizon in het midden.

Een horizon op 1/3 van boven

Op de vraag, waar plaats je de horizon in een landschapsfoto, zal dit altijd het tweede antwoord zijn. De horizon op 1/3 van boven is dan ook het tegenovergestelde van een horizon onderin de foto. Nu is de ondergrond belangrijk in de compositie. Daar mag dus meer van in beeld komen. Meestal.

Ik vind 2/3 land en 1/3 lucht meestal de beste keuze voor landschappen, zelfs met een prachtige lucht. Dit komt omdat ik het landschap wil zien, waarbij de lucht de toevoeging is. De kers op de taart, zogezegd. We laten onszelf vaak veel te veel afleiden door een prachtige lucht, alsof dat het belangrijkste in een landschap is. En eerlijk is eerlijk, ik betrap mezelf daar ook vaak op.

In dit geval moet de lucht toegevoegde waarde zijn aan de foto, en tegelijkertijd perfect samenwerken met de voorgrond. Wat bovendien zal opvallen is, dat de prachtige wolken en kleuren die vaak in de lucht te vinden zijn, meestal vlak boven de horizon hangen. Door maar 1/3 lucht in beeld te nemen, krijg je alleen dat bijzondere deel in beeld.

Een horizon in het midden

Van alle mogelijkheden zal een horizon in het midden door velen als de slechtst keuze gezien worden. Hiermee forceer je de kijker een keuze te maken. Is de voorgrond belangrijk, of is de lucht belangrijk? De foto zal geen rustpunt hebben en onrustig overkomen. In het slechtste geval zal het lijken of de foto door het midden gesneden is, en in feite uit twee afzonderlijke delen bestaat.

Hoewel de horizon in het midden een foto vaak in tweeën snijdt, betekent het niet dat je de horizon helemaal niet in het midden mag zetten. Zeker wanneer je gebruik maakt van een symmetrische vlakverdeling, of zelfs een centrale vlakverdeling, kan deze keuze heel goed uitvallen. Denk daarbij zeker aan reflecties in waterpartijen.

Zeker wanneer je veel elementen in je beeld hebt die de rechte horizon doorbreken, kan de positie van de horizon in het midden niet eens opvallen. Het enige waar je goed voor moet oppassen is de hoeveelheid aandacht de voorgrond en lucht krijgt. Wanneer zowel voorgrond als lucht een strijd aangaan en evenveel aandacht opeisen, zal dit een onrustig beeld opleveren. Het zal uit balans zijn. In dat geval is een horizon in het midden echt de verkeerde keuze.

Een horizon op een andere plek

Is er nog een andere plek waar je een horizon in een landschapsfoto kan plaatsen? Jazeker, niet op 1/3 of in het midden, maar ertussen. In feite op de plek waar je de gulden snede kunt vinden. Maar ook vlak bij de rand van de foto, zowel boven als beneden in beeld, is mogelijk.

Ik vind het persoonlijk niet belangrijk dat een horizon exact op 1/3 of 2/3 ligt. Ik vind het belangrijker dat een horizon op een manier in beeld komt, dat er een mooie vlakverdeling ontstaat. Daarom is het goed om voorbij de regel van derden te kijken en je meer laten leiden door wat prettig kijkt. Laat je gevoel meespelen.

Vraag je mij, waar plaats je de horizon in een landschapsfoto, dan zeg ik dat het soms zelfs mooi kan zijn om niet meer dan een smalle band van de lucht in beeld te hebben. Zeker wanneer de lucht oninteressant is of geen meerwaarde in je landschapsfoto geeft. Een klein beetje lucht kan dan goed zijn voor een mooie evenwichtige vlakverdeling.

In plaats van een smalle band van lucht, kan een smalle band van de voorgrond tegen de lucht ook een goede keuze zijn. In dat geval fotografeer je in feite alleen de lucht, en werkt de voorgrond alleen als houvast. Meestal komt de voorgrond dan het beste uit als een silhouet.

Geen horizon

Soms is het een goede keuze om gewoonweg geen horizon in beeld te nemen. Of er is niets interessants aan de horizon te zien, of de lucht is zo oninteressant dat het totaal geen toegevoegde waarde geeft. Wees dan niet bang om gewoon de horizon buiten je compositie te houden. Op de vraag, waar plaats je de horizon in een landschapsfoto, kan het antwoord dan zonder twijfel ‘nergens’ zijn.

Ik moet wel toegeven dat foto’s zonder een duidelijke horizon in veel gevallen gemaakt zijn in bosrijke omgevingen, of in heuvellandschappen en bergen. Wanneer het land vlak is, zal de horizon al snel in beeld komen. Het is echter belangrijk om te beseffen dat het geen regel is dat de horizon altijd in een landschapsfoto aanwezig moet zijn.

Tot slot

Waar plaats je de horizon in een landschapsfoto? Het antwoord daarop luidt: waar het voor de foto het beste uitkomt. Is de lucht een belangrijk element, neem er meer van in je beeld. Is de voorgrond belangrijker, laat dat dan meer beeldvlak vullen. Wanneer het zo uitkomt, dan mag de horizon zelfs in het midden staan, of helemaal uit beeld blijven.

Ik ben bezig met het schrijven van een boek over compositie
Lees er meer over in mijn blogbericht Compositietechnieken voor landschapsfotografie

Denk niet dat je altijd aan de regel van derden moet houden bij het plaatsen van de horizon in een landschapsfoto. Je kunt beter op je gevoel af gaan, en een voor jou prettige positie kiezen. Weet je het niet zeker? Probeer dan wat verschillende vlakverdelingen. Je kunt alles dan thuis op je gemak vergelijken, en de voor jou mooiste foto uitkiezen. Het is bovendien een leerzame oefening. Probeer het maar eens uit.